فصلنامه

---

زمینه و هدف: در ایران رشد شتابان شهر نشینی به گونه ای بوده است که متناسب با آن تجهیزات فضاهای شهری به صورت مناسب مکان گزینی نشده اند. عمده ترین پیامد این کار به هم ریختگی نظام توزیع خدمات و نارسایی سیستم خدمات رسانی به شهروندان است. یکی از مهم‌ترین مراکز خدمات عمومی بیمارستان‌ها هستند که نقش بسیاری در تأمین سلامت شهروندان دارد. هدف از این پژوهش "مکان گزینی بهینه بیمارستان‌ها در منطقه 7 تهران " می باشد.

مواد و روش‌ها: این تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. برای جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از مطالعات میدانی استفاده شده و با توجه به اطلاعات به دست آمده، به بررسی محدوده مورد مطالعه از لحاظ نزدیکی به راه ارتباطی، فضای سبز، فاصله از مراکز صنعتی، نظامی و گسل موجود در منطقه پرداخته شده، همچنین برای وزن دهی به معیارها، از مدل AHP استفاده شده است. سپس با استفاده از مدل تصمیم گیری TOPSIS در محیط نرم افزار Arc Gis به ارزش گذاری معیارها در محدوده مورد مطالعه و تهیه نقشه های متناسب پرداخته شده و در نهایت نقشه نهایی که نشان دهنده بهترین مکان جهت احداث بیمارستان‌ها در این محدوده است، استخراج می شود.

نتایج: با تلفیق و روی هم قرارگیری لایه های اطلاعاتی، نقشه نهایی بدست آمد و مشخص گردید که قسمت شمالی شرقی (تقاطع خیابان های رسالت و کابلی)، مرکزی (خیابان های شهید مطهری و میرعماد) و جنوبشرقی (خیابان بخشی فرد و بخشی از خیابان دماوند) در منطقه 7 اولویت و امتیاز بیشتری به منظور احداث بیمارستان‌ها را دارا می باشند.

نتیجه گیری: سیستم تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) به همراه GIS  می تواند به عنوان ابزاری کارآمد در مکانیابی محل بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. قرار گرفتن بیمارستان‌ها در جوار راه های ارتباطی و نزدیکی به فضاهای سبز شهری و فاصله مناسب آن از کاربری های صنعتی، نطامی و مناطق دارای گسل به خوبی قابلیت مدل مورد نظر این پژوهش را به اثبات می رساند

---

زمینه و هدف: منطقه 3 شهر زاهدان جزء محروم‌ترین مناطق استان و کشور می‌باشد. هدف این پژوهش، ارزیابی نحوه توزیع مراکز بهداشتی درمانی (بیمارستان) و مشخص کردن نواحی محروم از این خدمات در منطقه 3 شهر زاهدان با توجه به استانداردها و ضوابط مکان یابی بیمارستان بود. مواد و روش‌ها: برای دستیابی به نتایج دقیق با امکانات سامانه‌ GIS داده های مکانی از روی نقشه های رقومی و خطی تهیه و داده های توصیفی با استفاده از آمار و مشاهده میدانی گردآوری گردید و به پایگاه اطلاعاتی متصل شد . افزون بر آن از مدل AHP برای تعیین اولویت‌ها در مکان یابی بهینه فضاهای شهری به منظور احداث بیمارستان در این شهر اقدام شد. نتایج: منطقه مناسب که با هاشور ویژه خود از سایر نواحی تفکیک شده، برای برپایی یا استقرار کاربری‌های وابسته به مراکز بهداشتی درمانی برای ارائه خدمات در سطح محله‌ای در نظر گرفته شد. همچنین در منطقه کاملاً مناسب دو نقطه جدید برای استقرار بیمارستان پیشنهاد شد. محدوده های نامناسب و کاملا نامناسب نیز در نقشه پایانی برای منطقه 3 تعیین گردید. نتیجه‌گیری: یافته های حاصل از این تحلیل نشان می‌دهد که با توجه به سرانه های شهری، جمعیت و مبحث دسترسی نیاز کنونی شهر زاهدان به مراکز درمانی پیشنهاد ساخت دو مرکز بیمارستانی جدید است که در نقشه پایانی نمایه شده است. کلمات کلیدی: برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، مکان‌یابی بیمارستان، مدل AHP، نرم افزار GIS، منطقه 3 شهر زاهدان

---

زمینه و هدف: موضوع دسترسی به خدمات شهری ازجمله مسائل مهمی است که ابعاد گوناگون امور شهری را تحت تأثیر قرار می­دهد. در برخی مواقع عدم دسترسی مناسب به برخی کاربری‌ها، سلامت افراد را نیز در معرض خطر می‌اندازد. خدمات بهداشتی- درمانی به ویژه بیمارستان‌ها نمونه‌ای ازاین‌دست است که الزام در دسترسی به‌موقع و مناسب به آن، برای تمامی افراد جامعه ضروری است. هدف از این پژوهش تحلیل پراکنش بیمارستان‌ها در سطح شهر سقز و مکان‌یابی بیمارستان‌های جدید با توجه به کمبود شهر بود.

مواد و روش‌ها: روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی بود. به منظور طبقه‌بندی و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از مدل AHP، و مدل تحلیل شبکه استفاده‌شد. همچنین از نرم‌افزارهای ARC/GIS و Expert choice جهت ترسیم لایه‌ها بهره گرفته‌شد.

 نتایج: با توجه به بررسی‌های به‌عمل‌آمده از نحوۀ توزیع بیمارستان‌های موجود و تعیین شعاع عملکردی استاندارد آن‌ها 93/62 درصد از مساحت شهر خارج از محدودۀ دسترسی به بیمارستان‌ها بود.

نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که بیمارستان‌های شهر سقز از نظر سازگاری با سایر کاربری‌ها و همچنین از نظر دسترسی، نامتناسب است. لذا با تلفیق لایه‌های مختلف کاربری‌های تأثیرگذار، نقشه نهایی فضاهای بهینه جهت احداث بیمارستان‌های جدید در 5 دسته از بسیار خوب تا بسیار ضعیف تقسیم‌بندی و پیشنهاد گردید.

---

مقدمه و هدف: دسترسی عادلانه و مناسب همه شهروندان به خدمات عمومی شهری از جمله اصول اولیه در برنامه‌ریزی شهری می‌باشد که با پیدایش رویکردهای عدالت محور در دهه‌های اخیر اهمیتی مضاعف یافته است.در این میان دسترسی به کاربری‌های درمانی به‌عنوان یکی از خدمات عمومی حیاتی از حساسیت بیشتری برخوردار است. این پژوهش باهدف شناسایی مناطق برخوردار و غیر برخوردار شهر تبریز از کاربری‌های درمانی و بهداشتی و ارزیابی توزیع آنها انجام پذیرفت.
مواد و روش ها:  برای انجام تحلیل‌های دسترسی نیز از نرم‌افزار  ARC GIS به‌ویژه ابزارNetwork Analysis  و شاخص ویلیامسون و آنتروپی بهره‌گیری شد. هم چنین با در نظر گرفتن سرانه¬های مربوطه نیاز جمعیتی شهر تبریز و کمبودهای آن مشخص گردید.
نتایج: یافته ها بیانگر این است که 76% جمعیت شهر تبریز از دسترسی مطلوبی به کاربری های درمانی برخوردارند. در مقابل، در تحلیل دسترسی به بیمارستان ها 36% جمعیت شهر از دسترسی مطلوب برخوردارند و 64% دسترسی نامطلوبی دارند. در واحد تحلیل مناطق شهری، بر اساس تحلیل مربوط به شاخص ویلیامسون، مقدار این شاخص برای شهر تبریز 67/0 بود که نشان از عدم تعادل در توزیع کاربری بهداشتی -درمانی در شهر تبریز می باشد.
نتیجه گیری: در مجموع منطقه 2 متعادلترین توزیع از امکانات بهداشتی- درمانی را دارد و منطقه 9 از توزیع نامتعادل امکانات بهداشتی – درمانی رنج می برد. پیشنهاد می شود در راستای کاستن از نابرابری ها در برخورداری از امکانات بهداشتی درمانی، ارزیابی مناسبی نسبت به فضاهای موجود و برنامه ریزی های آتی، حسب آستانه، ظرفیت و دسترسی صورت پذیرد.که این مهم می تواند در تحقق سیاست برخورداری عادلانه از خدمات بهداشتی درمانی موثر باشد.

---

زمینه و هدف: اورژانس هوایی با توجه به‌سرعت بالا، دسترسی به مناطق صعب‌العبور، امکان جابجایی بیماران بیشتر، ارائه کیفیت درمان بالاتر به بیمار در حال­ حمل و همچنین دسترسی به بیمارستان بدون مشکلاتی همچون ترافیک و تصادفات ناگهانی، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین انواع اورژانس­ها در بخش بهداشت و درمان به شمار می­رود. بنابراین مکان­یابی صحیح با توجه به اصول علمی کارایی اورژانس­های هوایی را می­افزاید.
 مواد و روش­ها: پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر به منزله پژوهش کاربردی در استان سیستان و بلوچستان در بازه زمانی سال 1395 انجام شد. در ابتدا، شاخص­های تاثیرگذار در مکان­یابی آمبولانس­ها شناسایی شدند. سپس با بهره­گیری از رویکرد تحلیل تصمیم­گیری چندمعیاری و به کارگیری مدل فرآیند تحلیل شبکه­ای فازی در کنار تکنیک دیمتل فازی و تلفیق با سیستم اطلاعات جغرافیایی مکان­یابی انجام شد.
نتایج: معیارهای انتخاب بهترین نقاط استقرار آمبولانس­های هوایی در استان سیستان و بلوچستان، نزدیکی به راه­­های مواصلاتی، شیب مناسب منطقه، نزدیکی به مراکز پرجمعیت، نزدیکی به معابر پرخطر و فاصله مناسب از مراکز خدمات فوریت­های پزشکی در نظر گرفته شده­اند. وزن­های خروجی تکنیک به کارگرفته شده برای اثر­دادن در نرم­افزار GIS، به ترتیب به ترتیب 244/0، 083/0، 435/0، 182/0 و 057/0 محاسبه شدند.
نتیجه­ گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که تعداد و سطح پوشش پایگاه­های آمبولانس­ هوایی در شهرها و جاده­های استان سیستان و بلوچستان مناسب نیستند. لذا نقشه حاصل از تلفیق فازی لایه­ های اطلاعاتی عوامل موثر شناسایی شده نشان می­دهد که محدوده شهرهای زابل و ایرانشهر بهترین وضعیت معیارهای انتخابی را جهت تاسیس پایگاه­های اورژانس هوایی در سطح استان سیستان و بلوچستان دارند