فصلنامه بهداشت و ایمنی کار

---

مقدمه: مجتمع های تجاری از پرترددترین اماکن عمومی و مستقر در مرکز شهرها، از منظر ایمنی شهری و پدافند غیرعامل حائز اهمیت میباشند. وقوع حوادث بزرگی مانند فاجعه پلاسکو و وسعت خسارات ناشی آن لزوم توجه به ایمنی این گونه اماکن را بیش از پیش نمایان ساخته است. این مطالعه با هدف تعیین نمره ریسک ایمنی حریق مجتمع های تجاری و ارتباط عوامل موثر بر آن انجام شده است.
روش کار: مجتمع های تجاری ناحیه1 منطقه12 تهران مورد مطالعه قرار گرفتند. ویژگی‌های مجتمع ها شامل ارتفاع، مساحت، ضریب اشغال، نوع و ضریب فعالیت واحدهای هر مجتمع گردآوری گردید و سپس ارزیابی ریسک حریق آنها با استاندارد NFPA101 و نرم‌افزار CFSES در سه حیطه ایمنی عمومی، کنترل و راه های خروجی انجام شد. در محیط نرم‌افزار SPSS نسخه 21 از آزمون‌های آماری رگرسیون خطی و ANOVA برای تعیین ارتباط میان متغیر‌ها استفاده گردید.  
یافته ها: از 79 مجتمع تجاری مورد مطالعه، تنها 8 مجتمع در حیطه کنترل و 4 مجتمع در حیطه عمومی سطح ریسک قابل قبولی را به دست آورند. هیچ یک از مجتمع‌ها نمره قابل قبول در بخش راههای خروجی کسب نکردند. طبق نتایج این مطالعه، بین سطوح ریسک ایمنی حریق با تعداد طبقات،‌ نوع و ضریب فعالیت مجتمع‌ها ارتباط معناداری وجود نداشت (p > 0.05). البته بین ضریب اشغال مجتمع‌ها با سطوح ریسک حیطه‌های کنترل (p <0.001) و عمومی (p =0.013) ایمنی حریق و بین نوع سازه با تمامی سطوح ) (p Control <0.001)، (p Egress =0.004) و(p General<0.001) ( ارتباط معناداری وجود داشت.
نتیجه گیری: با توجه به تجزیه و تحلیل داده ها و نتایج پژوهش به عمل آمده، وضعیت فعلی مجتمع‌های تجاری مورد مطالعه مستعد ایجاد فاجعه ای در منطقه12 تهران می‌باشند؛ از فجایع تاسف بار حریق در مجتمع تجاری، حادثه حریق ساختمان پلاسکو در دی ماه 1395 تهران است که مرور درس‌های آموزنده این حادثه هشدار دهنده وضعیت مجتمع‌های تجاری درحال استفاده ایران می‌باشد. استفاده از نتایج این مطالعه دربرنامه ریزی شهری و ارتباط بین بخشی برای ارتقاء ایمنی مجتمع های تجاری منطقه با در نظر گرفتن اصول پدافند غیرعامل در بافت تاریخی، تجاری و سیاسی تهران پیشنهاد می‌شود.