فصلنامه بهداشت و ایمنی کار

---

مقدمه: در مشاغل آزمایشگاهی با توجه به ماهیت کاری، طیف گسترده ای از ابزارآلات دستی مورداستفاده قرار می گیرد. استفاده طولانی‌مدت و تکراری از این ابزارآلات باعث شده است که کارکنان آزمایشگاه ها اغلب از اختلالات اندام فوقانی رنج ببرند. مطالعه حاضر با هدف بررسی کاربردپذیری انواع مختلف پیپت ‌های مورداستفاده در آزمایشگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران به کمک روش های ارزیابی ذهنی کاربردپذیری برای انتخاب بهترین نوع طراحی و اجرا گردید.

.

روش کار: این مطالعه مقطعی به‌صورت توصیفی- تحلیلی و بر روی 35 نفر از کارکنان شاغل در آزمایشگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام پذیرفت. در ابتدا 4 نوع از پرکاربردترین پیپت های موجود در آزمایشگاه ها انتخاب و ویژگی‌های مربوط به کاربردپذیری آن ها شامل جنبه های فیزیکی و طراحی با استفاده از مقیاس آنالوگ بصری(VAS) مورد بررسی قرار گرفت. قضاوت در رابطه با کاربردپذیری پیپت ها نیز با توجه به معیارهای ارایه  شده توسط سازمان جهانی استاندارد به شماره (1998) 11-9241 و (2006) 2-20282 انجام پذیرفت. تجزیه  تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش 22 صورت گرفت.

.

یافته ها: ارزیابی کلی کاربران در رابطه با ویژگی های پیپت ها نشان داد که بیشترین نمره مقیاس VAS متعلق به پیپت  A و پس ‌از آن به ترتیب مربوط به پیپت های C و D می باشد. پیپت B به‌عنوان نامطلوب‌ترین پیپت از منظر کاربران انتخاب گردید. نتایج مربوط به معیارهای کاربردپذیری پیپت ها نشان داد از بین 4 نوع پیپت مورد بررسی، پیپت A در 2 معیار (رضایت و اثربخشی) از 3 معیار مورد بررسی دارای رتبه اول بود و در معیار کارایی رتبه اول به پیپت C و رتبه دوم به پیپت A تعلق گرفت. پیپت نوع B در کلیه معیارها بدترین شرایط را به دست آورد.

.

نتیجه گیری: پیپت های کوتاهتر و سبک تر که مطابق با اصول ارگونومیک طراحی شده است دارای کاربردپذیری بالاتری از نظر کاربران بوده و می تواند باعث ارزیابی ذهنی بهتر آن ها نسبت به دیگر نمونه ها گردد..

---

مقدمه: کاربردپذیری به معنای سودمندی، بهره‌وری و رضایت کاربر از یک محصول می‌باشد. به‌موازات رشد جمعیت سالمندان، نیاز به تولید محصولات متناسب با این گروه سنی نیز افزایش یافته است. از پرکاربردترین محصولات دنیای مدرن می‌توان به گوشی‌های همراه هوشمند اشاره نمود. پرسشنامه سودمندی، رضایت و سهولت استفاده (USE)، ابزاری دقیق، سریع و آسان جهت ارزیابی کاربردپذیری می‌باشد. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین روایی و پایایی پرسشنامه USE جهت کاربری گوشی‌های هوشمند در گروه سالمندان انجام پذیرفت.
روش کار: پرسشنامه USE در سال 2001 توسط Lund با هدف بررسی چهار بعد کاربردپذیری شامل سودمندی، رضایتمندی، راحتی در استفاده و راحتی در یادگیری در قالب 30 آیتم و با استفاده از مقیاس لیکرت هفت‌درجه‌ای طراحی گردید. برای تعیین روایی پرسشنامه از نظرات 9 نفر متخصص در حوزه‌های مرتبط استفاده شد. سپس شاخص روایی محتوا و ضریب نسبی روایی محتوا بر اساس فرمول محاسبه گردید. برای بررسی پایایی، پرسشنامه در بین ۵۰ نفر از سالمندان در دسترس که واجد شرایط بودند توزیع گردید. سپس، سازگاری درونی چهار بعد پرسشنامه توسط ضریب آلفای کرون باخ و سنجش تکرارپذیری پرسشنامه از طریق روش آزمون- بازآزمون بررسی شد. درنهایت، برای تعیین حساسیت، ویژگی و نقطه برش پرسشنامه از منحنی ویژگی عملی گیرنده (ROC) استفاده شد.  
یافته ها: طبق نظر متخصصین، همه سؤالات از لحاظ شاخص روایی محتوا امتیاز بالای 0/78 را کسب نمودند، اما از لحاظ ضریب نسبی روایی محتوا چهار مورد از آیتم‌ها امتیازی کمتر از ۷۸/۰ داشته و از پرسشنامه حذف شدند. همچنین طبق نتایج حاصل از سنجش پایایی، هر دو امتیاز همبستگی درونی و تکرارپذیری مقادیر قابل قبولی را کسب کردند. ضریب آلفای کرون باخ برای بعد سودمندی، 0/771؛ بعد رضایتمندی، 0/862؛ بعد راحتی در استفاده، 0/756 و راحتی در یادگیری، 0/798 به دست آمد. در منحنی ROC، نقطه برش با حساسیت و ویژگی، به ترتیب، 97/8 و 75 درصد، 4/88 به دست آمد و سطح زیر منحنی در این نقطه برش، 81 درصد بود.
نتیجه گیری: مقایسه یک محصول با معیارهای استاندارد جهت تعیین سطح کاربردپذیری آن محصول ضروری می‌باشد. نسخه فارسی پرسشنامه USE ابزاری قابل‌اعتماد جهت سنجش کاربردپذیری با مقادیر روایی و پایایی قابل‌قبول می‌باشد و می‌توان از این پرسشنامه در مطالعات آتی در حوزه کاربردپذیری گوشی‌های همراه استفاده نمود.

---

مقدمه: کاربردپذیری معیاری است که نشان‌دهنده کاربردی بودن و استفاده آسان و راحت از یک محصول است. یک محصول کاربردپذیر باعث انجام صحیح و سریع یک وظیفه در کاربر می‌شود و همچنین از خطا و خستگی جلوگیری می‌کند. این پژوهش با هدف تعیین میزان کاربردپذیری ارگونومیک وب‌سایت سیستم مدیریت امور آموزشی دانشگاه علوم‌پزشکی زنجان از دیدگاه دانشجویان در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ انجام شده است.
روش کار: این مطالعه مقطعی با استفاده از پرسش‌نامه استاندارد «سنجش میزان کاربردپذیری نرم‌افزارهای تحت وب درزمینۀ اتوماسیون فرآیندهای پژوهشی»، کاربردپذیری یکی از وب‌سایت‌های سیستم مدیریت امور آموزشی را موردبررسی قرار داده است. این پرسش‌نامه از طریق Google Form طراحی و برای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زنجان ارسال شد. درمجموع ۴۰۴ نفر پرسش‌نامه را تکمیل کردند. داده‌ها در سطح اطمینان 0.05 با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه ۱۶ مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.  
یافته ها: داده‌ها از ۴۰۴ شرکت‌کننده نشان داد که از بین نُه عامل پرسش‌نامه، بیشترین مقدار میانه و دامنه بین‌چارکی به‌ترتیب برای سهولت کاربری (۱۹ و ۴)، سهولت یادگیری (۱۸ و ۴)، توانایی‌های سامانه (۱۳ و ۳)، سودمندی سامانه (۱۳ و ۲)، رضایت‌مندی کاربر (۱۰ و ۲)، مدیریت خطاها (۱۰ و ۲)، صفحه‌نمایش (۱۰ و ۲)، اصطلاحات و اطلاعات سامانه (۸ و ۲) و شخصی‌سازی محیط کاربر (۵/۵ و ۳) به دست آمده است. بیشتر عامل‌های پرسش‌نامه برای متغیر سن دارای تفاوت معناداری نبود و گروه‌های سنی مختلف به اکثر عوامل، پاسخ‌های مشابهی داده بودند. در پاسخ‌های بیان‌شده به عامل‌های سودمندی سامانه، سهولت یادگیری و صفحه‌نمایش بین دو جنس تفاوت معنی‌داری وجود داشت. در بررسی ارتباط بین مقطع تحصیلی با عامل‌های پرسش‌نامه مشخص گردید که به‌غیراز مدیریت خطاها و صفحه‌نمایش که تفاوت معناداری نداشتند، برای سایر عامل‌ها تفاوت معنادار بود.
نتیجه گیری: نتایج نشان می‌دهد که در طراحی این سامانه، به سهولت کاربری و سهولت یادگیری توجه بیشتری شده است، درصورتی‌که لازم است به همه عوامل مؤثر در کاربردپذیری توجه شود.