جستجو در مقالات منتشر شده


25 نتیجه برای سرطان

علیرضا صالحی نوده، شهروز غفوری، سید علیرضا رضوی، سید عباس میرشفیعی،
دوره 2، شماره 1 - ( 6-1387 )
چکیده

زمینه و هدف  : بیماری مهلک سرطان پس از بیماری های قلبی عروقی مهم ترین علت مرگ و میر در بسیاری از کشورهای در حال توسعه منجمله ایران است. در این میان سرطان پستان شایع ترین نوع سرطان در میان زنان است. تومور مارکر TPS  یا Tissue  Polypeptide specific Antigen یکی از انواع تومور مارکرهایی است که به سبب ویژگی های منحصر به فرد فیزیولوژیک خود مانند سهولت در اندازه گیری مقدار آن در سرم مبتلایان به انواع سرطان ها مورد توجه خاص قرار گرفته است. این تحقیق به منظور ارزیابی  تومور مارکر  TPS در پیش آگهی، کنترل درمان و پیگیری سیر بیماری در مبتلایان به سرطان پستان صورت گرفت.
روش بررسی : اندازه گیری میزان TPS بر روی 34 نفر انجام گردید، از این تعداد 28 فرد سالم و 6 بیمار مبتلا به سرطان پستان بودند. نمونه گیری به طور معمول در سه نوبت و بسته به روش درمان انجام گرفت. نمونه ها، شامل دو تا سه میلی لیتر از سرم بیماران و افراد سالم بود که به روش ELISA میزان TPS در آنها اندازه گیری شد.
یافته ها : نتایج این تحقیق در مبتلایان به انواع سرطان سینه نشان داد که اندازه گیری میزان TPS در سرم نه تنها می تواند جنبه پیش آگهی بیماری را داشته باشد بلکه می تواند در کنترل درمان و پیگیری بیماری نیز پزشک معالج را یاری دهد.
بحث و نتیجه گیری  :  تولید پلی کلونال آنتی بادی برعلیه آنتی ژن های خانواده TPS و با طراحی الگویی مناسب جهت به کارگیری این آنتی بادی می توان آزمایشات سرولوژیکی لازم را جهت تشخیص و ارزیابی روند سرطان پستان راه اندازی نمود.


محمد توکل، محسن ناصری راد،
دوره 6، شماره 1 - ( 2-1391 )
چکیده

زمینه و هدف: سرمایه اجتماعی یکی از تعیین کننده‌های اجتماعی سلامت است که ممکن است نقش بسزایی در نابرابری‌های سلامت داشته باشد. میزان سرمایه اجتماعی که افراد بدست می‌آورند نسبت به موقعیت‌های اجتماعی متفاوت است و همه افراد نمی‌توانند از منابع اجتماعی سرمایه اجتماعی به طور یکسان برخوردار باشند. هدف این پژوهش، مطالعه تأثیر ابعاد سرمایه اجتماعی بر ابتلاء  به سرطان در مراجعه کنندگان به انستیتو کانسر دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌باشد.

روش بررسی: این پژوهش، مطالعه‌ای توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری شامل بیماران مبتلا به سرطان‌های معده، کلون و پستان بالاتر از 14 سال مراجعه کننده به انستیتو کانسر تهران در شش ماهه اول سال 1388 است. حجم نمونه برابر با 106 نفر است که با روش نمونه‌گیری احتمالی طبقه بندی شده متناسب انتخاب گردیده‌اند. سرمایه اجتماعی بر دو بعد ساختاری و شناختی تأکید دارد. علاوه بر این، بر سرمایه اجتماعی شخصی تأکید شده است.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که سرطان نمی‌تواند صرفاً بر حسب عوامل مستقیم آن شناخته شود. نابرابری‌های سلامت و سرطان حاصل تعامل توأمان مؤلفه‌های مختلف سرمایه اجتماعی با فاکتورهای رفتاری/روانشناختی و بیولوژیک است. افرادی که در زندگی از سرمایه اجتماعی مشابهی برخوردارند، استرس و رفتارهای ناسالم مرتبط با سرطان را به وجوه متفاوتی تجربه می‌کنند.

نتیجهگیری: افزایش یا کاهش برخورداری از هر یک از مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی، بعنوان بخشی از سیاست‌های اجتماعی، می‌تواند به تغییر در میزان ابتلاء به سرطان بیانجامد.


سید مجید حسینی آغوزی، فریبا نباتچیان، علیرضا مردادی، فاطمه خداوردی،
دوره 8، شماره 5 - ( 10-1393 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان پستان شایعترین نوع سرطان در میان زنان است. ایزوفلاون‌ها زیرمجموعه‌ای از فیتواستروژن‌ها هستند که دارای خواصی شبیه استروژن پستانداران می‌باشند. گیاه یونجه دارای ایزوفلاون بالایی است. هدف مطالعه‌ی حاضر تعیین اثر ایزوفلاون‌های گیاه یونجه روی سرطان پستان و پروفیل لیپید در این بیماران است.

روش بررسی: 30 رأس موش آزمایشگاهی BALB-C انتخاب و به چهار گروه دسته‌بندی شدند. گروه اول و دوم به روش کاشت سلولی به سرطان پستان مبتلا گشتند. گروه سوم و چهارم سالم ماندند. عصاره‌ی یونجه به روش تقطیر در خلأ تهیه شد و گروه‌های اول و سوم عصاره‌ی یونجه را دریافت نمودند. گروه دوم و چهارم(شاهد) هیچ دارویی دریافت نکردند. بعد از 6 هفته از خون تمامی موش‌ها سرم تهیه گردید. غلظت استرادیول، LDL - کلسترول، HDL - کلسترول و کلسترول تام در سرم اندازه‌گیری شد. آنالیز آماری داده‌ها با آزمون t-student و برنامه آماری Graphpad انجام شد. سطح معنی‌داری برابر 0/05 =P بود. 

یافته‌ها: میزان استرادیول در گروه اول نسبت به دوم کاهش معنی‌داری پیدا کرد(0/00 =P). میزان کلسترول تام در گروه اول نسبت به دوم کاهش معنی‌داری پیدا نمود(0/00=LDL  .   (P - کلسترول در گروه اول نسبت به دوم کاهش معنی‌داری نشان داد(0/00=HDL . (P- کلسترول در گروه اول نسبت به دوم افزایش نشان داد که این مقدار، معنی‌دار نبود(0/09 =P).

نتیجه‌گیری: عصاره‌ی یونجه با اثر بر روی میزان استرادیول و پروفیل لیپید در موشهای مبتلا به سرطان پستان می‌تواند در بهبود شرایط بیماری مفید باشد.


سکینه عباسی، پتیما اسماعیل، سیروس عظیمی، فریبا نباتچیان، سمیرا کلباسی،
دوره 8، شماره 6 - ( 12-1393 )
چکیده

 زمینه و هدف: تغییرات مسیر سیگنالینگ استروژن، مانند تغییر در ژن گیرنده استروژن  ،(ESR1)a در روند بیماری سرطان پستان به ویژه در سفیدپوستان سهم بسزایی دارد. بنابراین، داده‌های ژنومی ESR1 در تصمیم گیری‌های بالینی از ارزش بسیاری برخوردار است. لذا در این پژوهش به تعیین پلی مورفیسم rs2228480 در ژن ESR1 و خطر ابتلا به سرطان پستان پرداخته شد.

 روش بررسی: این تحقیق یک مطالعه‌ی مورد- شاهدی است که به منظور ایجاد پایگاه اطلاعاتی از پلی مورفیسم ژن ESR1 در جمعیت ایران انجام شد. گوناگونی ژنتیکی با استفاده از روش PCR-SSCP و تعیین توالی مستقیم برای اگزون 8 در 150 بیمار مبتلا به سرطان پستان و در 147 نفر افراد سالم بررسی شد.

 یافته‌ها: فراوانی ژنوتیپ هتروزیگوت ACA/ACG در بیماران مبتلا به سرطان پستان 48% در مقایسه با افراد شاهد(41%) بود. همچنین، فراوانی آلل جهش یافته ACA در بیماران مبتلا به سرطان پستان با سن شروع قاعدگی زیر 12 سال(40.8%) نسبت به کسانی که سن شروع قاعدگی آنها بالای 12 سال(23.9%) است، به طور قابل توجهی بالاتر بود. مطالعه آلل جهش یافته ACA نشان داد که هر چه فراوانی این آلل بیشتر باشد، احتمال متاستاز غدد لنفاوی در بیمار کمتر است.

 نتیجه‌گیری: پلی مورفیسم کدان 594 در ژن ESR1 با جنبه‌های مختلف سرطان پستان در ایران در ارتباط بوده و در ارزیابی‌های قبل از عمل جراحی به عنوان یک نشانگر در پیش بینی روند متاستاز سرطان پستان در جمعیت ایرانی نقش مهمی دارد.


دکتر عبدالرضا محمدنیا، دکتر شیرین کریمی، دکتر رضا یادگار آذری، دکتر سید علیرضا ناجی، دکتر عدنان خسروی، دکتر نغمه بهرامی، دکتر مسعود سعیدی جم،
دوره 9، شماره 5 - ( 11-1394 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان ریه شایع‌ترین سرطان بین مردان در سراسر جهان به شمار می‌رود. هدف از انجام این تحقیق تعیین میزان بیان ژن CK19 و بیومارکر پروتئینی به نام آنتی‌ژن سرطانی جنینی(CEA) در خون محیطی مبتلایان می‌باشد.

روش بررسی: 30 بیمار مبتلا به سرطان ریه نوع NSCLC با 30 فرد سالم مقایسه شدند. پس از گرفتن خون محیطی و استخراج Total RNA،   cDNA ساخته شد و سپس با روش Real-time RT-PCR بررسی و نتایج حاصل بررسی گردید. سپس CEA با روش ELISA اندازه‌گیری شد.

یافته‌ها: ژن  CK19در گروه بیماران در 7 نفر از 30 نفر مثبت گردید که نشان‌دهنده‌ی حساسیت برابر 23/3% است. مقایسه‌ی آماری میزان مثبت‌شدن این مارکر در بیماران و افراد سالم که با استفاده از آزمون Two-Sample Binomial انجام شد، بیانگر تفاوت آماری معنی‌داری بین این دو گروه بود(0/001>Pvalue). سطح سرمی مارکرCEA  در گروه بیماران در 11 نفر از 30 نفر  مثبت گردید. میانگین سطح سرمی مارکر CEA  در گروه بیماران از گروه شاهد بیشتر بود و این تفاوت از نظر آماری معنی‌دار شد(0/001>Pvalue). حساسیت این آزمون برابر 36/6% است.

نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان داد که ck19 mRNA مارکری اختصاصی درخون محیطی جهت تشخیص مقدماتی سرطان ریه است. همچنین مشخص گردید کهCEA  می‌تواند به عنوان مارکر اختصاصی در تشخیص زود هنگام سرطان ریه در خون محیطی بیماران باشد.


فریبا نباتچیان، مجتبی آشتیانی، علی نوروزی،
دوره 10، شماره 2 - ( 2-1395 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان پستان مسئله مهم اپیدمیولوژیک و بیشترین علت مرگ و میر زنان می‌باشد. استرس‌ اکسیداتیو نقش مهمی در این بیماری ایفا می‌کند. آنتی‌اکسیدانها مانند بعضی از ویتامینها،  توجه بسیاری از دانشمندان را برای مقابله با استرس‌ اکسیداتیو به خود جلب کرده است. هدف این تحقیق، تعیین تأثیر مکمل ویتامینی در کاهش استرس‌ اکسیداتیو در سرطان پستان است.

روش بررسی: در مطالعه حاضر، 38 موش BALB-C مورد استفاده قرارگرفت و در آن ها سرطان پستان به روش کاشت سلول ایجاد شد. موش‌ها به 4 گروه تقسیم شدند: 4 موش به مدت 1 ماه مکمل ویتامینی، 4 موش ویتامین A، 4 موش ویتامین E و 4 موش ویتامین D دریافت کردند. بعد از یک ماه موش ها به سرطان پستان مبتلا شدند. در گروه دوم موش‌ها بدون مکمل ویتامینی، مبتلا شدند. در گروه سوم، موش‌ها با مکمل ویتامینی به بیماری مبتلا نشدند. در سرم خون موش‌ها، میزان کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و ظرفیت تام آنتی اکسیدانی به روش الایزا اندازه‌گیری شد.

یافته‌ها: کاتالاز در موش‌هایی که مکمل ویتامینی دریافت کرده بودند و به بیماری مبتلا شدند، بطور معنی‌داری افزایش یافت(0/049=P). اما افزایش آن با ویتامین D معنی دار نبود(0/287P=). همچنین، سوپراکسید دیسموتار نیز در موش‌هایی که مکمل ویتامینی دریافت کرده و به بیماری مبتلا شدند، بطور معنی‌داری افزایش داشت(0/0249=P). اگرچه، این افزایش با ویتامین D معنی‌دار نبود(0/24=P). هم چنین، میزان ظرفیت تام آنتی اکسیدانی در موش‌هایی که مکمل ویتامینی دریافت نموده و به بیماری مبتلا شدند بطور معنی‌داری افزایش یافت(0/0001P<).

نتیجه‌گیری: استفاده از مکمل ویتامینی با میزان کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز و ظرفیت تام آنتی اکسیدانی ارتباط معنی‌دار دارد و می‌تواند مارکرهای آنتی اکسیدان را افزایش دهد.


ثریا نورایی مطلق، پروانه حیدری ارجلو، فرهاد لطفی، ماریتا محمدشاهی، نسرین شعربافچی زاده،
دوره 10، شماره 2 - ( 2-1395 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان یکی از عمده ترین مشکلات نظام سلامت ایران می باشد؛ به طوری که پس از بیماریهای قلبی-عروقی و تصادف، سومین علت مرگ در ایران است. در بسیاری از کشورها، تفاوت در ویژگیهای اقتصادی-اجتماعی با میزان بروز بیماریها، مرگ و به طور کلی نابرابریهای سلامت، مرتبط است. هدف اصلی این پژوهش، تعیین و معرفی عوامل اجتماعی اقتصادی مرتبط با بروز سرطان خون در کشور ایران می باشد. 
روش بررسی: مطالعه توصیفی – تحلیلی حاضر، با مدل داده‌های پانلی شامل اطلاعات مربوط به استانهای ایران از سال 1383 تا 1388 انجام گردید. داده های مربوط به عوامل اجتماعی اقتصادی از سالنامه های آماری استانها و و داده های میزان بروز استاندارد شده سنی سرطان خون به ازای 100 هزار نفر، از مجموعه گزارشهای کشوری ثبت سرطان، جمع آوری گردید.
یافته ها: نتایج نشان داد که بروز سرطان خون در مردان و در زنان در طی دوره زمانی مورد بررسی سیر صعودی داشته است. بیشترین و کمترین بروز سرطان خون در هر دو جنس به ترتیب مربوط به استانهای یزد و سیستان و بلوچستان می باشد. رابطه ی مستقیم نرخ بیکاری، نسبت شهر نشینی و شاخص توسعه انسانی نسبت به نرخ بروز سرطان خون، در این پژوهش مشهود است.
نتیجه گیری: افزایش بروز سرطان خون در مطالعه حاضر تایید شده است و بروز سرطان در مناطقی با وضعیت اقتصادی اجتماعی بهتر بیشتر است که باید در مراقبت و نظارت بر این نوع بیماری در نظر گرفته شود. 


سعید علیتاجر، پریسا مستقیمی،
دوره 10، شماره 3 - ( 4-1395 )
چکیده

زمینه و هدف: بیماران مبتلا به سرطان دچار مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی زیادی می شوند که این مشکلات باعث اختلال در روند طبیعی زندگی و کیفیت آن می گردد. به همین منظور مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه بین محیط فیزیکی بیمارستان و کیفیت زندگی در بیماران سرطانی صورت گرفته است.

روش بررسی: این مطالعه از نوع ترکیبی(کیفی، کمی) می باشد، که در آن کیفیت زندگی، در نتیجه وجود تصاویر گیاهان داخلی و وجود عناصر گیاهی در خارج، مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری شامل بیماران سرطانی مراجعه کننده به بخش های بستری بیمارستان های امام خمینی اردبیل و شهید بهشتی همدان در سال 1392 بوده و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه کیفیت زندگی SL-36 و پرسشنامه پژوهشگر ساخته بوده است که در محل با مشاهده و مصاحبه تکمیل گردیده است. داده ها با استفاده ازآمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تحلیل واریانس یکطرفه(Anova)، در نرم افزار SPSSتجزیه وتحلیل شدند، سوالات کیفی نیز دسته بندی شده، مورد تحلیل قرارگرفتند.

یافته ها: تحلیل ها تأیید کردند که تصاویر صحنه های طبیعی و گیاهان مصنوعی در اتاق های بستری بیمارستان و مشاهده عناصر گیاهی حتی در خارج از اتاق های بستری باعث افزایش کیفیت زندگی بیماران سرطانی می شود.

نتیجه گیری: این مطالعه خواص عناصر طبیعی بر افزایش کیفیت زندگی در محیط های مراقبت بهداشتی ساخته شده را تأیید می کند.


نسترن میرفرهادی، عاطفه قنبری، عباس رحیمی،
دوره 11، شماره 1 - ( 2-1396 )
چکیده

زمینه و هدف: تشخیص به موقع، یک اصل مهم در سرطان است که درمان زود هنگام با انتظار بهبود نتایج را ممکن می سازد. هدف این مطالعه تعیین ارتباط ویژگی های فردی و نشانه های بالینی بیماران با سرطان پستان بود.
روش بررسی: این مطالعه توصیفی تحلیلی به صورت مقطعی، تعداد ۲۳۲ بیمار زن با تشخیص قطعی سرطان پستان را که به بیمارستان رازی شهر رشت مراجعه کرده بودند، با استفاده از پرسشنامه محقق ساخت شامل اطلاعات دموگرافیک و نشانه های بالینی بررسی کرده است. داده های مربوط به نتایج ماموگرافی، سایز تومور و مرحله ی آسیب شناسی تومور از پرونده پزشکی بیماران استخراج گردید. تحلیل داده های جمع آوری شده توسط نرم افزار SPSS نسخه ۱۹ انجام شد و جهت توصیف داده ها از میانگین و انحراف معیار و جهت آمار استنباطی از آزمون Fisher  در سطح معنی داری ۰/۰۵=p استفاده شد. 
یافته ها: میانگین سنی واحدهای مورد پژوهش ۱۰/۲۷±۴۹/۸۰ سال بود. ۴۴ نفر(۱۴%) از بیماران سابقه ی انجام ماموگرافی منظم قبل از بیماری را داشتند. ۱۰۴ نفر(%۴۴/۸) در اولین مراجعه به جراح مراجعه کرده بودند. ۱۳۶ نفر(۵۸%) زنان در مرحله ۳ بیماری قرار داشتند. ۱۲۹ نفر(۶۰%) بیماران در زمان تشخیص اندازه ی تومور بیشتر از ۵ سانتی متر و ۱۰۶ نفر(۴۶%) درگیری غدد لنفاوی داشتند. بیماران با سرطان پیشرفته ی پستان به طور معنی داری سطح تحصیلات(۰/۰۴=p) و درآمد پایین تر(۰/۰۱=p) بودند. 
نتیجه گیری: شناسایی عوامل فردی و بالینی مرتبط با سرطان پستان می تواند اطلاعات اساسی جهت تدوین برنامه های آموزش سلامت، غربالگری و ارائه راه کارهای مناسب جهت رفع موانع درمانی و مراقبتی فراهم آورد.


سید عباس محمودی، کمال میرزائی، سید مصطفی محمودی،
دوره 11، شماره 3 - ( 6-1396 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان معده دومین علت مرگ ناشی از سرطان در جهان است. با توجه به اینکه این بیماری جزو کشنده ترین بیماری ها در کشور ماست بررسی و شناخت عوامل تاثیرگذار در ایجاد این بیماری، بسیار اهمیت دارد. در این پژوهش از دو تکنیک داده کاوی یعنی الگوریتم Apriori و الگوریتم ID۳  به منظور بررسی عوامل موثر در بروز سرطان معده استفاده شده است.
روش بررسی: مجموعه داده های این پژوهش از ۴۹۰ بیمار شامل ۲۲۰ نمونه ی مبتلا به سرطان و۲۷۰ نمونه ی سالم مراجعه کننده به بیمارستان امام رضای تبریز جمع آوری شد. با استفاده از الگوریتم Apriori و پیاده سازی آن در نرم افزار متلب، بهترین قوانین حاکم بر روی این مجموعه داده، استخراج شده است. همچنین از الگوریتم ID۳ نیز جهت بررسی این عوامل استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج داده کاوی نشان می دهد که داشتن سابقه رفلاکس معده بیشترین تأثیر  را در بروز این بیماری دارد. با استفاده از الگوریتم Apriori قوانینی به دست آمد که می تواند به عنوان الگویی برای پیش بینی وضعیت بیماران و احتمال بروز این بیماری و بررسی عوامل تاثیرگذار در ایجاد این بیماری استفاده شود. همچنین دقت پیش بینی به دست آمده از الگوریتم ID۳  برابر ۸۵/۵۶ به دست آمد که نتیجه ی بسیار خوبی در پیش بینی سرطان معده است.
نتیجه گیری: استفاده از داده کاوی به خصوص در داده های پزشکی با توجه به حجم بالای داده ها و وجود روابط ناشناخته بین ویژگی های سیستمیک، شخصی و رفتاری بیماران بسیار مفید است. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند به پزشکان در شناسایی عوامل موثر در بروز این بیماری و نیز پیش بینی بروز این بیماری کمک فراوانی کند.

علی اکبر خاصه، شعله زکیانی، فرامرز سهیلی،
دوره 12، شماره 3 - ( 6-1397 )
چکیده

زمینه و هدف: مطالعات علم سنجی یکی از کارامدترین روش های ارزشیابی علمی در پایگاه های اطلاعاتی معتبر است. هدف از این پژوهش بررسی پژوهش های سرطان پستان در ایران طی سال های 2000 تا 2016 است.
روش بررسی: این تحقیق دارای رویکرد کاربردی بوده و با استفاده از شاخص های علم سنجی انجام شد. جامعه ی آماری، مقالات نمایه شده مرتبط با سرطان پستان بین سال های 2000 تا 2016 توسط پژوهشگران ایران در وبگاه علوم بود.
یافته‌ها: پژوهشگران ایران در بازه ی زمانی 2000 تا 2016 تعداد 2198 مقاله در حوزه ی سرطان پستان منتشر کرده اند که حاکی از سیر صعودی و مستمر مطالعات انجام شده در این حوزه است. نتایج تحقیق نشان داد که قادری پرتولیدترین پژوهشگر حوزه سرطان پستان از نظر تعداد مقالات در ایران به شمار می رود، ابراهیمی و منتظری در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. بالاترین شاخص اچ نیز به ترتیب به منتظری، قادری و ابراهیمی تعلق دارد. پژوهشگران ایران در حوزه ی سرطان پستان با پژوهشگران 65 کشور جهان و بیشتر با آمریکا و کانادا مشارکت علمی داشته اند. بیشترین همکاری داخلی بین پژوهشگران تهران و تبریز رُخ داده است. تحلیل کلیدواژه های به کار رفته در پژوهش های سرطان پستان در قالب ابرکلمه نشان داد که کلیدواژه های Apoptosis ،Iran و Polymorphism بیشترین فراوانی را در کلیدواژه های آثار مورد مطالعه داشته اند. 
نتیجه‌گیری: سیر صعودی پژوهش های سرطان پستان نشانگر اهمیت روزافزون این حوزه در ایران می باشد. با توجه به رشد جهانی پژوهش های سرطان پستان و اهمیت مشارکت تحقیقاتی بین المللی، پژوهشگران ایرانی باید بیش از پیش به همکاری علمی با همتایان خود در خارج از کشور اقدام نمایند.

مریم ولی زاده، لیلا روحی، سید حسین حجازی،
دوره 12، شماره 3 - ( 6-1397 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان پستان یکی از شایع‌ترین انواع سرطان­ ها و دومین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان می­باشد. در سال­ های اخیر بسیاری از مطالعات علمی و پزشکی نشان می­ دهند که چای سبز دارای اثرات ضدتکثیری، آنتی موتاژنیک، آنتی­اکسیدانی، ضدباکتری و ضدویروسی می­باشد. برخی از پلی­ فنول­های چای سبز دارای فعالیت ضد سرطانی هستند. در مطالعه ی حاضر تاثیر عصاره ­ی چای سبز بر سلول سرطان پستان ردهSKBR3 ، در مقایسه با سلول­ های فیبروبلاست نرمال (HU-02) بررسی شد.
روش بررسی: رده­ ی سلول­ های SKBR3 و HU-02 برای مدت زمان 24، 48 و 72 ساعت در غلظت­ های مختلف 50، 100، 200، 400 و 800 میکروگرم/میلی لیتر عصاره چای سبز انکوبه شدند، سپس توان زیستی با روش رنگ سنجی MTS و میزان القا آپوپتوز به وسیله دستگاه فلوسیتومتری با کیت آنکسین-پروپیدیوم یدید (Annexin-PI) طبق دستورالعمل کیت بررسی گردید.
یافته­ ها: با افزایش غلظت عصاره چای سبز به صورت وابسته به دوز و زمان، توان زیستی سلول­ ها نسبت به گروه کنترل کاهش را نشان داد. افزایش وقوع آپوپتوز نیز در سایر گروه­ های آزمایشی نسبت به گروه کنترل چشمگیر بود، حال آنکه غلظت 800 میکروگرم/میلی­ لیتر عصاره چای سبز در سلول­ های SKBR3 موثرتر بود. چای سبز اثر معنی­ داری در سلول­ های HU-02 نشان نداد.
نتیجه گیری: از آنجاکه تکثیر سلولی و اختلال در وقوع آپوپتوز یکی از ویژگی­ های اصلی سلول­ های سرطانی است، چای سبز می­تواند از طریق کاهش تکثیر سلولی و افزایش وقوع آپوپتوز در پیشگیری و درمان سرطان پستان استفاده شود.

آزیتا یزدانی، علی اصغر صفایی، رضا صفدری، مریم زحمت کشان،
دوره 13، شماره 3 - ( 6-1398 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان پستان شایع‌‌ترین سرطان و اصلی‌ترین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان سراسر جهان به­‌شمار می‌رود. تکنولوژی‌هایی مثل داده کاوی، به متخصصان این حوزه، امکان بهبود تصمیم‌گیری را در زمینه­ی تشخیص زودهنگام فراهم آورده‌اند. هدف از این پژوهش توسعه­‌ی مدل تشخیص‌ خودکار سرطان پستان با به­‌کارگیری روش‌های داده کاوی و انتخاب مدل بومی ویژه بیماران استان فارس با بالا‌ترین دقت تشخیص می‌باشد.
روش بررسی: در این مطالعه، تعداد 654 پرونده در دسترس از بیماران کلینیک تخصصی سرطان پستان مطهری شیراز به­‌عنوان نمونه مورد استفاده قرار گرفت که بعد از عملیات پیش پردازش این تعداد به 621 پرونده کاهش یافت. برای هر کدام از نمونه­‌ها دارای 22 ویژگی در پرونده پزشکی ثبت شده بود که در نهایت 10 ویژگی تاثیر‌گذار در ساخت مدل استفاده شد. از سه روش درخت تصمیم، بیز ساده و شبکه عصبی مصنوعی به­‌منظور تشخیص ابتلا به سرطان پستان و روش 10-fold cross-validation برای ساخت و ارزیابی مدل بر روی مجموعه داده­‌ی جمع‌­آوری شده بهره گرفته شد.
 یافته‌ها: نتایج به­‌دست آمده از سه تکنیک ذکر شده نشان داد که هر سه مدل، نتایج امیدبخشی در تشخیص این سرطان دارند. در نهایت، شبکه عصبی مصنوعی، بالا‌ترین دقت 94/49%(حساسیت 96/19%، ویژگی 86/36%)، در تشخیص ابتلا به سرطان پستان به خود اختصاص داد.
نتیجه گیری: بر طبق نتایج حاصل از درخت تصمیم ایجاد شده، ریسک فاکتورهایی چون سن، وزن، سن شروع قاعدگی، یائسگی، مدت زمان مصرف OCP و سن اولین بارداری از جمله عوامل موثر در ابتلای زنان به سرطان پستان در استان فارس شناخته شدند.

ساناز نوروزی، رحیم احمدی، مینو ایرانشاهی،
دوره 14، شماره 2 - ( 3-1399 )
چکیده

زمینه و هدف: مطالعات نشان داده‌اند که داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بر تکثیر سلول‌های سرطانی سیستم گوارشی تاثیرگذارند؛ گرچه مکانیسم سلولی و مولکولی اثرات داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بر تکثیر سلول‌های سرطانی سیستم گوارشی در موارد زیادی واضح و آشکار نیست. هدف از این مطالعه، بررسی اثر غلظت سیتوتوکسیک تولمتین بر بیان ژن‌های  BAX و BCl2  در سلول‌های سرطانی معده (AGS) می‌باشد.
روش بررسی: در این مطالعه‌ی تجربی-آزمایشگاهی سلول‌های AGS از بانک انستیتوپاستور تهیه گردید و به گروه‌های شاهد و در مواجهه با غلظتهای مختلف تولمتین تقسیم‌بندی شدند. اثرات سیتوتوکسیک تولمتین از طریق سنجش MTT اندازه‌گیری گردید. با استفاده از واکنش چند زنجیره ای در زمان واقعی (Real-time PCR: Poly Chain Reaction) بیان نسبی ژن‌های BAX و BCL2 نیز ارزیابی گردید. داده‌ها با استفاده از روش آماری آزمون واریانس یک‌طرفه بین گروه‌ها مقایسه شدند.
یافته ها: سطح بیان نسبی ژن ضد آپوپتوزی BCL2 در مقایسه با ژن آپوپتوزی BAX در سلول‌های AGS دریافت‌کننده غلظت IC50 تولمتین دچار کاهش بیشتری شد. 
نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که تولمتین می‌تواند با کاهش بیان ژن ضدآپوپتوزی BCL2 سبب القای مرگ سلولی در سلول‌های AGS گردد. بر این اساس در نظر گرفتن تولمتین در درمان سرطان معده ممکن است حایز اهمیت باشد.

رئوف نوپور، محمد شیرخدا، شراره رستم نیاکان کلهری،
دوره 14، شماره 2 - ( 3-1399 )
چکیده

زمینه و هدف:سرطان کولورکتال از شایع­ترین سرطان­های دستگاه گوارش در انسان و مهم­ترین عامل مرگ و میر در جهان محسوب می­شود. استفاده از برنامه ­ی غربال­گری مناسب بر اساس میزان خطر ابتلا به سرطان کولورکتال در افراد، می­تواند در پیشگیری از این بیماری مناسب باشد. بنابراین، هدف این پژوهش طراحی مدلی برای غربال­گری سرطان کولورکتال بر اساس ریسک فاکتورها بود تا بتوان از یک سو میزان بقای این بیماری را در سطح جامعه افزایش داد و از سوی دیگر میزان مرگ و میر کاهش یابد.
روش بررسی: ابتدا با مرور مقالات و بررسی اطلاعات موجود در پرونده بیماران، ۳۸ ریسک فاکتور کشف شدند، برای تعیین مهم­ترین ریسک فاکتورها از بعد بالینی، ازcontent validity ratio (CVR) و از نظر آماری و با توجه به مجموعه داده گرد­آوری شده از روش­های آماری ضریب همبستگی اسپیرمن و تحلیل رگرسیون لجیستیک استفاده گردید. سپس از چهار الگوریتم تولید قوانین J-۴۸، J-RIP، PART و REP-Tree برای داده­کاوی استفاده شد و مناسب­ترین مدل بر اساس مقایسه میزان عملکرد الگوریتم‌­ها به‌­دست آمد.
یافته‌­ها: پس از مقایسه عملکرد الگوریتم‌­ها، الگوریتم داده­‌کاوی J-۴۸ با میزان F-Measure ۰/۸۸۹، عملکرد بالاتری نسبت به سایر الگوریتم­‌ها داشته است.
نتیجه­‌گیری: نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد الگوریتم داده­‌کاوی J-۴۸ نشان داد که این الگوریتم می‌­تواند به عنوان مناسب­ترین مدل تعیین خطر ابتلا به سرطان کولورکتال در نظر گرفته شود.

سعید میرزائیان، خلیل خاشعی ورنامخواستی،
دوره 15، شماره 2 - ( 3-1400 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان پستان به ‌منزله‌‌ی یکی از شایع‌ترین انواع سرطان و دومین علت شایع مرگ ناشی از سرطان در زنان است. در مطالعه حاضر، اثر لیگوستیلید (ماده مؤثر کلوس) بر روی رده‌‌ی سلول‌های سرطان پستان MCF-7 در مقایسه با رده‌‌ی سلول‌های طبیعی فیبروبلاست انسانی HDF1BOM مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت.
روش بررسی: سلول‌های رده‌‌ی MCF-7 و HDF1BOM پس از کشت، با غلظت‌های مختلف لیگوستیلید (Z)-3-butylidene-4,5-dihydrophthalide (Z-Ligustilide) (0، 50، 100، 150 و 200 میلی‌گرم/ میلی‌لیتر) به مدت 48 و 72 ساعت تیمار شدند. سپس توانایی زیستی با استفاده از دستگاه الایزا ریدر با روش رنگ‌‌سنجی MTT و میزان وقوع آپوپتوز با استفاده از دستگاه فلوسیتومتری و کیت انکسین-پروپیدیوم یدید (Annexin-PI) در دو زمان بررسی گردید. تحلیل آماری با استفاده از نرم‌‌افزارهای SPSS و FlowJo و آزمون‌‌های ANOVA و Huynh-Feldt انجام شد.
یافته‌‌ها: نتایج آزمون MTT برای رده سلولی MCF-7 کاهش درصد توانایی زیستی در همه غلظت‌ها را نشان داد(در تیمار 48 ساعته؛ از 70/60% (mg/ml  50) به 6/80 % (mg/ml 200)، در تیمار 72 ساعته؛ از 61/95% (mg/ml 50) به 5/84% (mg/ml 200)). همچنین نتایج آزمون Annexin نشان داد که میزان القای آپوپتوز وابسته به زمان و غلظت نبوده و در بیشتر گروه‌ها افزایش‌یافته است. بیشترین درصد آپوپتوز در تیمار 48 ساعته؛ 98/3% (mg/ml 50) و در تیمار 72 ساعته؛ 97/4% (mg/ml 100) بود. نتایج آزمون MTT برای رده سلولی HDF1BOM کاهش درصد توانایی زیستی در هر دو زمان نسبت به گروه کنترل را نشان داد(در تیمار 48 ساعته؛ از 97/24% (mg/ml 50) به 5/97% (mg/ml 200 )، در تیمار 72 ساعته؛ از 90/93% (mg/ml 50) به 5/26% (mg/ml 200)). همچنین طبق نتایج آزمون Annexin سلول‌هایی که در مرحله ابتدایی آپوپتوز قرار دارند درصد بیشتری را نشان می‌دهد(در تیمار 48 ساعته؛ 4/21% (mg/ml 150)، در تیمار 72 ساعته؛ 1/67% (mg/ml 200)). لیگوستیلید سمیّت سلولی قابل‌توجهی را در سلول‌های HDF1BOM نشان نداد.
نتیجه‏ گیری: با توجه به اینکه لیگوستیلید از طریق القای آپوپتوز اثر مهاری بر رشد، تکثیر و تهاجم سلول‌های سرطانی دارد؛ به نظر می‌رسد آن می‌‌تواند برای کاهش تکثیر سلولی در سرطان پستان استفاده شود.

وحید چنگیزی، مریم محمدی، سمانه برادران، مهران طاهری،
دوره 15، شماره 4 - ( 7-1400 )
چکیده

زمینه و هدف: در رادیوگرافی پانورکس اندام‌های حساسی از جمله تیروئید، در معرض تابش قرار می‌گیرند. سرطان تیروئید از سرطان‌های شایع در ایران است. بنابراین در این مطالعه دز موثر و ریسک سرطان تیروئید در رادیوگرافی پانورکس برآورد شد. 
روش بررسی: جهت برآورد دز جذبی تیروئید از ۷۰ عدد دزیمتر ترمولومینسانس GR۲۰۰ استفاده شد. دزیمترها کالیبره شده و در حین انجام رادیوگرافی، روی گردن بیماران قرار داده شدند. پس از قرائت دزیمترها، میانگین دز جذبی و دز موثر تیروئید در سه گروه با شرایط پرتوده‌ی مختلف، محاسبه شد. ریسک ابتلا به سرطان تیروئید در طول زندگی (Lifetime Attributable Risk (LAR با استفاده از گزارش BEIR VII برآورد گردید. از نرم‌افزار آماری GraphPad Prism جهت تحلیل داده‌ها استفاده شد. 
یافته‌ها: میانگین دزجذبی لوب های تیروئید در گروه‌های M‏ ,L ,XL (بر اساس اندازه فک) به‌ترتیب ۰/۰۱±۰/۱۱۶، ۰/۰۴±۰/۱۲۳ و ۰/۰۳±۰/۱۳۴ میلی‌گری برآورد شد که لوب راست تیروئید در گروه XL با دز جذبی ۰/۰۵±۰/۱۴۳ میلی‌گری، بالاترین و لوب چپ در گروه M با دز جذبی ۰/۰۳±۰/۱۰۶ میلی‌گری کمترین دز جذبی را داشتند. اختلاف دز جذبی لوب راست و چپ تیروئید در هیچ یک از سه گروه از نظر آماری معنادار نبود. دزهای جذبی تیروئید در این سه گروه، از نظر آماری اختلاف معناداری با هم نداشتند. بالاترین ریسک سرطان تیروئید در بازه سنی ۶۰-۱۵ سال مربوط به سن ۱۵ سال بود، که در زنان  ۰/۲۳۸ و در مردان ۲۴% در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر برآورد شد. 
نتیجه‌گیری: ریسک سرطان تیروئید در سنین پایین و در خانم‌ها بیش از مردان است. به‌دلیل عدم امکان محدود کردن پرتوگیری تیروئید در رادیوگرافی پانورکس با گردنبند سربی به دلیل ایجاد آرتیفکت فلزی، باید تا حد امکان تعداد رادیوگرافی‌های پانورکس را مخصوصا در سنین پایین کاهش دهیم.

کسری دولت خواهی، عادل آذر، تورج کریمی، محمد هادیزاده،
دوره 15، شماره 4 - ( 7-1400 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان و به‌طور جزیی سرطان پستان در زمره بیماری‌هایی به‌شمار می‌روند که در ایران پس از بیماری‌های قلبی بیش‌ترین آمار مرگ ومیر را به خود اختصاص داده است. پیش‌بینی صحیح سرطان پستان دارای اهمیت است و وجود علایم و ویژگی‌های مختلف این بیماری، تشخیص را برای پزشکان دشوار می‌کند. هدف این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر سرطان پستان و تشخیص احتمال ابتلا به سرطان پستان است.
روش بررسی: در مطالعه‌ی حاضر، ابتدا به روش تحلیل محتوا و مطالعات کتابخانه‌ای، عوامل تاثیرگذار در ابتلا به سرطان پستان شناسایی شده سپس با همراهی تیم خبرگان مشتمل بر پزشکان متخصص و یا دارای فوق‌تخصص سرطان‌شناسی و جراحی پستان با کمک روش دلفی، تعدیل گردیده و ۲۶ عامل نهایی که به‌صورت عددی صحیح و رشته‌ای بودند براساس شرایط بومی و اقلیمی تایید شدند. در ادامه و با توجه به عوامل نهایی و براساس پرونده پزشکی ۵۲۰۸ بیمار در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید‌بهشتی به منظور تشخیص ابتلا به سرطان از روش‌های درخت تصمیم (Decision Tree)، جنگل تصادفی (Random Forest) و ماشین‌بردار پشتیبان (Support Vector Machine) به‌عنوان روش‌های یادگیری ماشین بهره گرفته شد.
یافته‌ها: در گام نخست و با روش تحلیل محتوا، ۲۹ عامل تاثیرگذار در ابتلا به سرطان پستان شناسایی شد. در ادامه و با در نظر گرفتن شرایط بومی و اقلیمی و با استفاده از روش دلفی و با بهره‌گیری از نظرات ۱۸ خبره در طی سه دوره، ۲۶ عامل تعدیل و نهایی شد. در گام نهایی و با استفاده از پرونده پزشکی مراجعه‌کنندگان که در طی ۳ سال گردآوری شده و معیارهای استخراج‌شده از سه روش ذکر شده، جنگل تصادفی، بیشترین دقت به میزان ۹۴/۷۵% و صحت ۹۷/۲۶% را در تشخیص ابتلا به سرطان پستان به خود اختصاص داد، که این میزان در قیاس با سایر پژوهش‌های مشابه که از پایگاه‌‌های داده بومی بهره گرفته‌اند، دقت‌های به‌دست آمده بسیار نزدیک به کارهای پیشین بوده و در بعضی موارد نیز دقت بهتری داشته است.
نتیجه‌گیری: با استفاده از روش جنگل تصادفی و با بهره‌گیری از عوامل تاثیرگذار بر سرطان پستان، قابلیت تشخیص ابتلا به سرطان با بیشترین دقت فراهم شده است.

سکینه عباسی، شهرزاد شریف پور واجاری،
دوره 15، شماره 5 - ( 11-1400 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان دهانه‌ی رحم چهارمین علت اصلی مرگ و میر در میان زنان بوده و سالانه حدود نیم میلیون مورد جدید در کشور های توسعه یافته شناسایی می‌شود. بر اساس بررسی‌های انکلوژیک، HPV به دو دسته‌ی پر خطر (high risk) و کم خطر (low risk) طبقه بندی شده و بیشتر موارد ابتلا مرتبط به نوع پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی هستند. پاپیلومای نوع 16 و نوع 18 از انواع پرخطر در این سرطان به شمار می‌روند. پاپیلوما ویروس انسانی، گروه کوچکی از ویروس‌های بدون پوشش با DNA دو رشته ای هستند که جزو خانواده پاپیلوما ویریده (papilloma viridae) می‌باشند.
روش بررسی: در این مطالعه‌ی مروری بیش از 200 مقاله‌ی مرتبط با ویروس پاپیلومای انسانی و عملکرد سیستم ایمنی در برابر این ویروس از پایگاه‌های Google Scholar، Scopus و Pubmed از سال 2015 تا 2020 بررسی گردید که در نهایت از میان آن‌ها 34 مقاله در رابطه با مارکرها و سایتوکاین ها درسرطان دهانه رحم، انتخاب شدند.
یافته ها: یکی از این روش‌های In-vitro  در شناسایی مارکرها، استفاده از وکتور برای آلوده‌سازی سلول‌های دندریتیک جهت ارایه آنتی‌ژن، افزایش بیان مارکرها و بلوغ سلول T بکر (Native T cell) می‌باشد که منجر به شناسایی انواعی از مارکرها و سایتوکاین‌هایی مانند PD ،PDL ،CD ،MHC ،FASL ،IFN ،IL ،TLR در ارتباط با سرطان دهانه‌ی رحم شده است.
نتیجه‌گیری: پیشگیری از سرطان رحم می‌تواند بار اقتصادی و همچنین بار اجتماعی ناشی از ابتلا به این بیماری را در جامعه کاهش دهد. از سایتوکاین‌های مهم و اصلی بیان شده در هنگام مواجهه با HPV  می‌توان به 6-IL و 8-IL اشاره کرد. چندین اپی توپ آگونیست با قدرت اتصالی بهبود یافته به آلل آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA-A2) A2 کلاس I برای تقویت پاسخ‌های لنفوسیت T سیتوتوکسیک و استفاده در ساخت واکسن‌های موثر علیه HPV توصیف شده است؛ زیرا از قبل مشخص شده بود که اپیتوپ‌های مختلف از 16 HPV مانند E6 و E7، قادر به برانگیختن پاسخ‌های لنفوسیت T سیتوتوکسیک (CTL) انسانی از طریق اتصال به HLA-A2 هستند.

مصطفی شنبه زاده، هادی کاظمی آرپناهی، رئوف نوپور،
دوره 16، شماره 2 - ( 3-1401 )
چکیده

زمینه و هدف: سرطان پستان یکی از رایج‌ترین و تهاجمی‌ترین بدخیمی‌ها در خانم‌ها می‌باشد. تشخیص به‌موقع سرطان پستان نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت این بیماری، اقدامات درمانی به‌موقع و در نتیجه کاهش میزان مرگ‌ومیر این بیماران دارد. یادگیری ماشین، قابلیت بالایی در تشخیص سریع و هزینه اثربخش بیماری‌ها دارد. هدف این مطالعه، طراحی سیستم تصمیم‌یار بالین (CDSS) Clinical Decision Support System بر اساس قوانین استخراج‌شده از الگوریتم منتخب درخت تصمیم با بهترین عملکرد به‌منظور تشخیص به‌موقع و مؤثر سرطان پستان است.
روش بررسی: داده‌های ۵۹۷ فرد مشکوک به سرطان پستان(۲۵۵ بیمار مبتلا و ۳۴۲ فرد سالم) به‌صورت گذشته‌نگر از پایگاه داده الکترونیکی بیمارستان آیت‌الله طالقانی شهر آبادان در قالب ۲۴ ویژگی عمدتاً سبک زندگی و سوابق پزشکی استخراج شد. پس از انتخاب مهم‌ترین متغیرها از طریق کای دو پیرسون و تحلیل واریانس یک‌طرفه(۰/۰۵>P)، عملکرد الگوریتم‌های منتخب داده‌کاوی شامل (Random Forest (RF)، J-۴۸، Decision Stump (DS)، Rep-Tree (RT و XG-Boost برای تشخیص سرطان پستان در بستر نرم‌افزار ۳.۴ Weka تحلیل شد. در نهایت سیستم تشخیصی سرطان پستان بر اساس بهترین مدل و از طریق زبان برنامه‌نویسی سی شارپ و چارچوب ۳.۵.۴ Dot Net Framework طراحی گردید.
یافته‌ها: ۱۴ متغیر شامل سابقه‌ی فردی سرطان پستان، سابقه‌ی نمونه‌برداری از سینه، سابقه‌ی رادیوگرافی از قفسه‌ی سینه، سابقه‌ی فشارخون، افزایش کلسترول خون LDL (low-density lipoprotein)، وجود توده در ربع فوقانی داخلی سینه، هورمون‌درمانی با استروژن، هورمون‌درمانی با استروژن-پروژسترون، سابقه‌ی خانوادگی سرطان پستان، سن، سابقه‌ی سرطان‌های دیگر، نسبت اندازه‌ی دور کمر به دور باسن و مصرف میوه و سبزی ارتباط معناداری را باکلاس خروجی در سطح ۰۵/۰>P نشان دادند. بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد الگوریتم‌های منتخب، مدل RF با میزان حساسیت، ویژگی، صحت و اندازه F به‌ترتیب برابر با ۰/۹۷، ۰/۹۹، ۰/۹۸ و ۰/۹۷۴ و ۰/۹۳۶ =(Area Under the Receiver Operator Characteristics (ROC) Curve (AUC عملکرد بالاتری نسبت به سایر الگوریتم‌های منتخب داشته است و به‌عنوان مدل برتر برای تشخیص سرطان پستان پیشنهاد شد.
نتیجه‌گیری: به‌نظر می‌رسد که استفاده از متغیرهای تعدیل‌پذیر مانند سبک زندگی و ویژگی‌های هورمونی-تولیدمثلی به‌عنوان ورودی الگوریتم RF برای طراحی CDSS بتواند با صحت بهینه موارد سرطان پستان را تشخیص دهد. به‌علاوه سیستم پیشنهادی به‌طور مؤثر در محیط‌های واقعی بالینی برای تشخیص سریع و مؤثر بیماری قابل اقتباس باشد.


صفحه 1 از 2    
اولین
قبلی
1
 

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پیاورد سلامت می باشد.

طراحی و برنامه نویسی: یکتاوب افزار شرق

© 2024 , Tehran University of Medical Sciences, CC BY-NC 4.0

Designed & Developed by : Yektaweb