مقدمه: بيماری ديابت شايع‌ترين بيماری ناشی از اختلالات متابوليسمي و شايع‌ترين بيماری آندوکرين است. توسعه رفتارهای مثبت بهداشتی جهت پيشگيری در افراد در معرض خطر اهميت فوق العاده‌ای دارد. هدف از مطالعه حاضر تعيين وضعيت رفتارهای پيشگيري کننده ديابت نوع 2 در افراد در معرض خطر شهر اردکان بر اساس مدل اعتقاد بهداشتي بود.
روش‌ها: اين مطالعه مقطعی در ميان 111 ﻧﻔـﺮ‫ﻣﺮد و زن ﺑﺎﻻی 30 ﺳﺎل و در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻮع 2 ﺷﻬﺮ اردکان ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮی، ﺗﻮﺳﻂ چهار ﻣﺮﻛـﺰ ‫ﺑﻬﺪاشتی و درﻣﺎنی شناسايی و به روش تصادفی انتخاب شدند، انجام گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد 68 سوالی مبتنی بر سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی شامل: 6 سوال دموگرافيک، 11 سوال آگاهی (محدوده نمره 11-0)، 8 گويه حساسيت درک شده (محدوده نمره 32-8)، 4 گويه شدت درک شده (محدوده نمره 16-4)، 7 گويه منافع درک شده (محدوده نمره 28-7)، 11 گويه موانع درک شده (محدوده نمره 44-11)، 12 گويه خودکارآمدي (محدوده نمره 48-12)، 3 سوال راهنما برای عمل (محدوده نمره 3-0) و 6 سوال رفتارهاي پيشگيری کننده (محدوده نمره 18-0) بود که به روش خودگزارش‌دهی تکميل گرديدند. دادهﻫﺎ ﺑـﺎ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم‌اﻓﺰار آﻣﺎری ‪ SPSSويرايش 18 و آزمون‌های آماری تی تست مستقل، آناليز واريانس يک طرفه، ضريب همبستگی پيرسون و آناليز رگرسيون خطی در سطح معناداری 05/0 ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮفتند.
يافته‌ها: ميانگين سن شرکت کنندگان در اين مطالعه 54/4±77/38 سال، 1/44 درصد ﻣﺮد و 9/55 درصد زن، 7/93 درصد متاهل، 3/6 درصد مجرد و تنها 9/18 درصد داراي تحصيلات دانشگاهی بودند. ميانگين نمره آگاهی 21/2±25/6، حساسيت 59/2±27/25، شدت 95/1±31/12، منافع 82/2±57/23، موانع 78/4±38/23، خودکارآمدي 11/6±03/38، راهنما براي عمل 08/4±16/2 و رفتارهای پيشگيری کننده 85/0±86/8 بود. افراد متأهل نسبت به مجردها از منافع درک شده (008/0P=) و خودکارآمدی (038/0P=) بالاتری برخوردار بودند. در قسمت رفتارهای پيشگيری کننده بيشترين و کم‌ترين نمره کسب شده به ترتيب مربوط به رفتار پيروی از رژيم غذايی سالم (41/1±26/2) و اندازه گيري ماهانه فشار خون (5/0±48/0) بود. همبستگی معکوس و معناداری ميان درک موانع و ميزان خود کارآمدي (001/0P<، ^**349/0-r=)، راهنما براي عمل (001/0p<، ^**412/0-r=) و رفتارهاي پيشگيری کننده (001/0p<، ^**372/0-r=) وجود داشت. همچنين آزمون رگرسيون نشان داد منافع درک شده، موانع درک شده و خودکارآمدی هرکدام به ترتيب 22، 25 و 21 درصد از واريانس رفتار را پيشگويی کردند.
ﻧﺘﻴﺠﻪ‌ﮔﻴﺮی: ميانگين نمره کسب شده از سازه‌های مختلف مدل نشان داد که شرکت کنندگان از نظر آگاهی و اعتقادات در خصوص رفتارهای پيشگيری کننده در سطح متوسطی قرار داشتند که در نتيجه آن انجام رفتارهاي پيشگيری کننده نيز در حد متوسطی قرار داشت. به نظر می‌رسد با تاکيد بر آموزش مبتني بر سازه‌های مدل بتوان ميزان انجام رفتارهای پيشگيری کننده را ارتقاء داد.