زمينه و هدف: کودکان در حالت طبيعی آدنوئيد بزرگی دارند و با افزايش سن، آدنوئيد به تدريج تحليل می‌رود. بزرگی آدنوئيد باعث اختلال تنفسی ناشی از انسداد بخشی از راه هوايی نازوفارنکس می‌گردد و به دنبال افزايش مقاومت در مسير جريان هوای بينی، کودک به سمت تنفس دهانی پيش می‌رود. از آنجايی که نيازهای تنفسی، موقعيت فکين و زبان و به ميزان کمتر موقعيت سر را تعيين می‌کند؛ بنابراين منطقی است که تنفس دهانی بتواند تعادل فشارهای وارده بر فکين و دندانها را تغيير داده و رشد فکين و موقعيت دندانها را تحت تأثير قرار دهد. اگر اين تغييرات باقی بماند منجر به ناهنجاريهای فکی با عنوان Adenoid face می‌گردد. ارزيابی راديوگرافيک فضای نازوفارنکس در راديوگرافی لترال سفالومتری، روشی ساده و قابل تکرار برای به دست آوردن اندازه، شکل و موقعيت آدنوئيد است. فضای نازوفارنکس توسط استخوان اسفنوئيد پوشيده شده است؛ بنابراين به نظر می‌رسد که تغيير مقاومت مسير تنفسی به وسيله هيپرتروفی آدنوئيد بر روی تغييرات زاويه قاعده جمجمه بی‌تأثير نباشد. در تحقيق حاضر ضمن تعيين ميزان فراوانی هيپرتروفی آدنوئيد، به ارزيابی ارتباط بين هيپرتروفی آدنوئيد و تغييرات زوايای سفالومتريک قاعده جمجمه پرداخته شد.
روش بررسی: در اين مطالعه توصيفی- تحليلی به صورت گزينش سريال (Case series)، راديوگرافی‌های لترال سفالومتری از پرونده بيماران 7-14 سال که بعد از سال 1377 به مراکز تخصصی ارتودنسی شهرستان رشت مراجعه نموده بودند، انتخاب شدند. نسبت بافت آدنوئيد به فضای نازوفارنکس (A/N) به روش Fujioka مشخص گرديد. سپس زاويه قاعده جمجمه (N.S.Ar) در همان راديوگرافی لترال سفالومتری اندازه‌گيری شد. براساس اطلاعات حاصل از نسبت A/N، بيماران به سه‌گروه A (8/0 A/N)، B (8/0>A/N >5/0) و C (5/0 A/N) تقسيم شدند. زاويه قاعده جمجمه به سه گروه بزرگتر از حد نرمال، نرمال و کوچکتر از حد نرمال تقسيم شد. همچنين زاويه گونيال، نسبت ارتفاع خلفی به ارتفاع قدامی صورت، مجموع سه زاويه گونيال، آرتيکولار و saddle وکلاس‌بندی اسکلتی تعيين شد. داده‌ها با استفاده از آزمونهای Chi-Squareو ضريب همبستگی پيرسون با 05/0p< مورد تجزيه و تحليل آماری قرار گرفت.
يافته‌ها: از مجموع 206 لترال سفالومتری مورد بررسی 66% هيپرتروفی آدنوئيد (گروه‌های A وB) را نشان داد و 34% فاقد هيپرتروفی آدنوئيد (گروه C) بودند. 28% بيماران با زاويه قاعده جمجمه کوچکتر از حد نرمال،30% نرمال و 42% بزرگتر از حد نرمال بودند. براساس آزمون آماری مجذور کای (Chi-Square) ارتباط آماری معنی‌داری بين وجود يا عدم وجود هيپرتروفی با زوايای مختلف قاعده جمجمه مشاهده شد؛ در ضمن براساس ضريب همبستگی پيرسون بين نسبت A/N و زوايای مختلف قاعده جمجمه همبستگی مشاهده گرديد (2/0=R).
نتيجه‌گيری: مطالعه حاضر نشان داد که بين نسبت A/N و زوايای مختلف قاعده جمجمه همبستگی وجود دارد. ضمن اين که مطالعات بيشتری برای يافتن ارتباط بين ژنتيک و عوامل محيطی با زوايای قاعده جمجمه لازم است.