20 نتیجه برای اعظم
کمال اعظم، عباس گرامی، کاظم محمد، انوشیروان کاظم نژاد،
دوره 2، شماره 1 - ( 1-1383 )
چکیده
در جمع آوری داده های انبوه بویژه در بررسی سلامت و بیماری در ایران بعضی از متغیرها با عدم پاسخ روبرو می شوند که به اینها داده های گم شده می گویند. این داده های گم شده می تواند در متغیر پاسخ یا در متغیرهای کمکی بوجود آید. در این مقاله داده های گم شده در متغیرهای کمکی مورد بررسی است. روش پیشنهادی برای تجزیه و تحلیل مدل های رگرسیون لجستیک وقتی که متغیر پاسخ (Y) چند وضعیتی باشد و متغیر کمکی (Z) دارای مشاهدات کامل و متغیر کمکی (X) دارای مقادیر گم شده باشد مورد بررسی قرار داده ایم. در اینجا فرض شده است که مقادیر گم شده متغیر کمکی (X) بطور تصادفی گم شده اند. برای این منظور تابع درست نمایی برای داده های مشاهده شده را بدست آورده و سپس نتایج آن با روش های معمول که مبتنی بر حذف مقادیر گم شده هستند و معمولا در نرم افزارهای متداول نظیر SPSS بکار می رود مقایسه شده اند. برای تشریح بیشتر، هردو روش روی مثالی در مورد بیماری گواتر که دارای پاسخ های چندحالته است بکار برده شد. مقایسه نتایج نشان داد که مدل پیشنهادی بهتر عمل می نماید.
مسعود کریملو ، کاظم محمد ، محمدرضا مشکانی ، غلام رضا جندقی ، کرامت نوری اله، عین اله پاشا ، کمال اعظم ،
دوره 4، شماره 2 - ( 2-1385 )
چکیده
زمینه و هدف: رگرسیون لجستیک ابزاری تحلیلی است که بطور وسیعی در تحقیقات پزشکی و اپیدمیولوژیک کاربرد دارد. در بسیاری از مطالعات با مجموعه داده هایی مواجه می شویم که بخشی از آنها گزارش نشده اند یا به عبارت دیگر گمشده می باشند. ساده ترین روش برای تجزیه و تحلیل چنین داده هایی صرف نظر کردن از موردهای دارای مقادیر گمشده و ادامه آنالیز با داده های کامل می باشد که این روش، در عمل کارآمد نیست.
روش کار: در این مطالعه روشی برای آنالیز مدلهای رگرسیون لجستیک وقتی که مقادیر متغیر کمکی Z به طور کامل مشاهده شده و مقادیر متغیر کمکی X برای برخی از افراد تحت مطالعه گمشده باشند ارایه شده است. وقتی مقادیر X به طور تصادفی گمشده (MAR) باشند، مدل تابع درست نمایی ارایه شده برای کل داده های مشاهده شده موجود، همانند زمانی که داده ها کامل و بدون گمشدگی اند، عمل می کند.
نتایج: با بکار بردن این تابع درستنمایی، برآورد پارامترها هم به روش ماکزیمم درستنمایی و هم به روش بیزی با استفاده از تکنیک زنجیره های مارکوف مونت کارلویی (MCMC) انجام و مقادیر بدست آمده مقایسه گردیده اند. داده های این مطالعه مربوط به اطلاعات سمع ریه به دست آمده از طرح سلامت و بیماری در شهر تهران می باشد.
نتیجه گیری: برآوردهای حاصل از مدل ارایه شده در این مطالعه و آنالیز آن به روش بیزی نسبت به سایر روشهای برآورد، مقادیر نزدیکتری به برآوردهای مدل استاندارد برای داده های کامل داشتند.
طاهره خامه چیان ، زهره طبسی ، طاهره مازوچی ، اعظم مصداقی نیا ،
دوره 4، شماره 3 - ( 3-1385 )
چکیده
زمینه و هدف: تست پاپ اسمیر، از بهترین روشهای غربالگری بیماریهای دهانه رحم به ویژه ضایعات بدخیم آن می باشد. مساله مهم، تهیه نمونه با کیفیت مناسب است. کیفیت نامناسب نمونه پاپ اسمیر، در برخی موارد پاتولوژیست پزشک و بیمار را سردرگم میکند. لذا تلاش در جهت تعیین بهترین وسیله نمونه گیری پاپ اسمیر، از سالها پیش آغاز شده و کماکان ادامه دارد. این تحقیق، مطالعه ای مقایسه ای بین سه روش نمونه گیری پاپ اسمیر می باشد. هدف از این مطالعه، مقایسه روش های تهیه نمونه پاپ اسمیر و ارایه بهترین روش بر اساس کیفیت مناسب تعریف شده برای نمونه است.
روش کار: طی یک مطالعه مقطعی از 600 خانم مراجعه کننده به یک کلینیک خصوصی زنان (کاشان) که واجد شرایط نمونه گیری بودند، تست پاپ اسمیر به سه روش (سواب- اسپچولا)، (سیتوبرس- اسپچولا) و (اسپچولا به تنهایی) اخذ شد. هر روش به صورت تصادفی و به ترتیب پذیرش افراد، روی 200 نفر اعمال گردید. تفسیر لامها به صورت همگون، توسط پاتولوژیست و به طریق ناآگاه (Blind) انجام شد. در نهایت، کیفیت اسمیر به صورت مناسب و نامناسب اعلام گردید.
نتایج: از میان 200 مورد نمونه گیری به روش (سواب- اسپچولا)، 150 مورد (75 درصد) اسمیر با کیفیت مناسب و 50 مورد (25 درصد) اسمیر با کیفیت نا مناسب حاصل شد. از میان 200 مورد نمونه گیری به روش (سیتوبرس- اسپچولا)، 188 مورد (94 درصد) اسمیر با کیفیت مناسب و 12 مورد (6 درصد) اسمیر با کیفیت نامناسب به دست آمد و بالاخره این که از میان 200 مورد نمونه گیری به روش (اسپچولا به تنهایی)، 176 مورد (88 درصد) اسمیر با کیفیت نامناسب و 24 مورد (12 درصد) اسمیر با کیفیت نامناسب حاصل گشت. تفاوت بین نسبت کیفیت پاپ اسمیر در دو روش نمونه گیری سواب اسپچولا و اسپچولا (P=0.0013)، سواب اسپچولا و سیتوبرس اسپچولا (P<0.0001) و اسپچولا (P<0.036) معنی دار بود.
نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که (سیتوبرس) در مقایسه با سایر روش ها، بالاترین میزان اسمیر با کیفیت مناسب را در اختیار می گذارند. بنابراین لازم است تا مزایای استفاده از سیتوبرس، همراه با نحوه کاربرد آن، هر چه بیشتر در سطح سیستم بهداشتی درمانی کشور بیان شود تا علاوه بر غربالگری مطلوبتر بیماری های سرویکس، جوانب اقتصادی و فرهنگی مساله نیز ملحوظ گردد.
احمد قره باغیان ، اعظم زغل ، محمد فرهادی لنگرودی ، غریب کریمی ،
دوره 4، شماره 4 - ( 4-1385 )
چکیده
زمینه و هدف: ویروس هرپس مرتبط با سارکوم کاپوسی (KSHV) که به عنوان ویروس هرپس هشت انسانی (HIV-8) نیز شناخته می شود، عامل بیماری سارکوم کاپوسی است و ارتباط آن با چند بیماری دیگر نیز مطرح می باشد. این ویروس از راه های مختلفی مانند تماس جنسی، بزاق و خون منتقل می شود و ممکن است استفاده از فرآورده های خون نیز یکی از راه های انتقال ویروس باشد. به منظور بررسی میزان شیوع آنتی بادی بر علیه این ویروس این مطالعه برای اولین بار در کشور در جمعیت اهداکنندگان خون به ظاهر سالم، بیماران HIV مثبت و بیماران همودیالیزی انجام شد.
روش کار: در این مطالعه که به روش مشاهده ای- تحلیلی بود، آنتی بادی های ضد HIIV-8 در سرم 118 بیمار همودیالیزی، 35 فرد HIV مثبت و 256 اهدا کننده به ظاهر سالم خون به روش ELISA بررسی شدند و نتایج مثبت LEISA با روش ایمونوفلوروسنس غیر مستقیم مورد تایید قرار گرفت. نمونه هایی که دارای نتایج مثبت در هر دو روش بودند به عنوان مثبت تلقی شدند.
نتایج: فراوانی نسبی آنتی بادی تایید شده در بیماران همودیالیزی 16.9%، در افراد HIV مثبت 45.7%، و در اهداکننده خون 2% بود. در بیماران همودیالیزی اختلاف معنی داری بین وجود آنتی بادی و تزریق (p=0.36) و تعداد واحدهای تزریق شده خون (p=0.73) مشاهده نشد. در جمعیت اهداکنندگان خون نیز بین وجود آنتی بادی و جنس اختلاف معنی داری مشاهده نشد (p=0.24). بین حضور آنتی بادی و گروه سنی جمعیت های شرکت کننده در این مطالعه ارتباط مثبت و ضعیفی مشاهده شد (p=0.01).
نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که شیوع سرمی HIV-8 در اهداکنندگان خون به عنوان افراد به ظاهر سالم کمتر از سایر مطالعات و در مواردی مطابق با شیوع در سایر کشورها است. درصد بالای وجود آنتی بادی در بیماران HIV مثبت می تواند ناشی از وجود رفتارهای پرخطر در این گروه از بیماران و مواجهه مکرر آنها با عامل بیماری زا باشد. همچنین وجود درصد بالاتر آنتی بادی های ضد HIV-8 در بیماران همودیالیز در مقایسه با اهداکنندگان خون به ظاهر سالم می تواند ناشی از فرایند دیالیز باشد که نیاز به مطالعات بیشتری دارد.
مسعود کریملو ، کاظم محمد ، کمال اعظم ، محمدعلی نوربالا ،
دوره 5، شماره 1 - ( 1-1386 )
چکیده
زمینه هدف: در مطالعه حاضر روند تغییرات سن اولین ازدواج با استفاده از اطلاعات مربوط به طرح ملی سلامت و بیماری در ایران، بر مبنای روش براس (Brass) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
روش کار: طرح سلامت و بیماری در سال 1378 در کل کشور به اجرا گذاشته شد که در آن یک هزارم جمعیت ایران بصورت نمونه گیری خوشه ای که هر خوشه شامل 8 خانوار بود تحت مطالعه قرار گرفتند. نمونه مورد مطالعه در کل کشور حدود 16000 زن 49-15 ساله است که در استان تهران شامل 3026 زن می باشد. صفات مورد بررسی در مطالعه حاضر برای این افراد عبارتست از: سن فعلی، وضعیت تاهل، سن اولین ازدواج و منطقه سکونت (شهری و روستایی). میانگین سن اولین ازدواج زنان شوهردار در کل کشور 17.8 با انحراف معیار 3.7 سال و در استان تهران 18.2 با انحراف معیار 3.7 بدست آمد.
نتایج: برازش روش براس روی داده های فوق نشان می دهد که نسبت ازدواج کرده در کلیه گروه های سنی بخصوص در گروه سنی 19-15 ساله روندی کاملا نزولی داشته است.
نتیجه گیری: این یافته حاکی است که سن ازدواج در کل کشور و همچنین در استان تهران افزایش یافته است.
سید محمد جواد گل حسینی، زنده یاد حسین کاکویی، سید جمال الدین شاهطاهری، کمال اعظم،
دوره 13، شماره 1 - ( 3-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: امروزه استفاده از خودروهای موتوری به عنوان یکی از نیازهای اصلی جوامع بشری قلمداد می شود و به ناچار پیامدهای ناخواسته و خطرناکی را نیز با خود به همراه دارد. مطالعات متعددی گویای عدم سلامت هوای تنفسی درون خودروها بوده و وجود آلاینده های مختلفی نظیر اکسیدهای ازت ( NOx )، ذرات ( PM ) ، ترکیبات آلی فرار ( VOCs ) و مونوکسید کربن ( CO ) را گزارش کرده اند.
روش کار: در مطالعه حاضر، میزان مواجهه با CO در داخل خودروهای تاکسی شهر تهران به مدت یک سال مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، از محدوده فضای تنفسی 72 راننده تاکسی با استفاده از دستگاه قرائت مستقیم مجهز به سنسورهای الکتروشیمیایی، نمونه برداری انجام پذیرفت؛ همچنین مقادیر ثبت شده توسط ایستگاه های ثابت پایش آلودگی هوا در سطح شهر نیز هم زمان با اندازه گیری های درون خودرو، مورد تجزیه و تحلیل و مقایسه قرار گرفت.
نتایج: میانگین میزان مواجهه با مونوکسیدکربن درون خودروها 37/4 ± 91/19 پی پی ام بدست آمد در حالی که ایستگاه های ثابت پایش آلودگی هوا میزان این آلاینده را 03/1 ± 69/3 پی پی ام ثبت کرده بودند.
نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه گویای تاثیر عواملی همچون حجم ترافیک، شرایط جوی و عمر تولید خودرو در میزان مواجهه رانندگان با آلاینده های هوا می باشد.
الهام قیسوندی، حسن افتخار اردبیلی، کمال اعظم، محمدرضا وفا، مجتبی آزادبخت، توحید بابازاده، شادی فتحی زاده،
دوره 13، شماره 2 - ( 6-1394 )
چکیده
مقدمه و هدف: شیر و فرآورده های لبنی بیشتر از50% کلسیم مورد نیاز بدن را در رژیم غذایی روزانه تامین میکنند. به منظور ارتقای سلامت نوجوانان و پیشگیری از اثرات مخرب بیماری پوکی استخوان در بزرگسالی نیاز به اتخاذ تدابیر لازم برای افزایش مصرف شیر در بین نوجوانان می باشد. لذا این پژوهش با بهره گیری از نظریه رفتار برنامه ریزی شده به طراحی و اجرای یک برنامه آموزشی به منظور ارتقای مصرف شیر و لبنیات در بین دانش آموزان کلاس هشتم شهرستان کامیاران پرداخته شده است.
روش کار: در این مطالعه نیمه تجربی که در سال 1393 صورت گرفت 168 دانش آموز کلاس هشتم شرکت کردند که بر اساس نمونه گیری خوشهای، به صورت تصادفی از بین 6 مدرسه، 2 مدرسه انتخاب گردید که یک مدرسه به عنوان گروه مداخله و مدرسه دیگر به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد. دانش آموزان گروه مداخله طی 4 جلسه آموزشی، یک پمفلت و پوستر مرتبط با موضوع را دریافت نمودند. سنجش ها شامل سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده، یادآمد 24 ساعته و بسامد دریافت شیر و لبنیات در طی 3 روز گذشته بود. کلیه شرکت کنندگان پرسشنامه ها را قبل از مداخله و 3 ماه بعد از مداخله تکمیل کردند. داده ها با استفاده از نرم افزار 18 SPSS و بر اساس آزمون های آماری کای دو، تی مستقل و تی زوجی مورد تحلیل قرار گرفتند.
نتایج: میانگین نمره قصد رفتاری، نگرش ،کنترل رفتاری درک شده و هنجارهای انتزاعی پس از مداخله آموزشی در گروه آزمون به طور معنی داری افزایش یافت ) 001/0 p< ) .همچنین دریافت روزانه شیر و لبنیات 36/0 واحد در روز در گروه مداخله افزایش یافت( 001/0 p< ) .
نتیجه گیری : با توجه به اثر بخشی و کم هزینه بودن این مداخله، به نظر میرسد گسترش این برنامه می تواند به افزایش مصرف شیر و لبنیات در دانش آموزان منجر شود.
افسانه متولی حقی، محمد دلاوری، مهدی ناطق پور، محمد شکاری، حبیب ا... ترکی، احمد رئیسی، اعظم روشن،
دوره 13، شماره 2 - ( 6-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: مالاریای بدون علامت به عنوان یکی از معضلات و چالش های مهم در برنامه های کنترل، حذف و ریشه کنی مالاریا در مناطق آندمیک بشمار می رود. موارد عفونت های بدون علامت باعث پایداری و بقای مالاریا می گردد، این افراد به دلیل عدم بروز علائم بالینی، درمان نمی شوند و درحکم مخزنی برای آلودگی پشه های ناقل و ابقای بیماری در منطقه می باشند . بنابراین شناسایی افراد مثبت بدون علامت و تعیین عوامل ایجاد کننده آن بسیار مهم است. مطالعه حاضر با هدف کمک به تدوین راهبرد های حذف بیماری مالاریا در منطقه آلوده شهرستان جاسک استان هرمزگان طی سالهای 1392-1391 صورت گرفت.
روش کار: تعداد 200 نفر از جمعیت تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شهرستان جاسک بطور تصادفی انتخاب ودر سه نوبت از آنان لام تهیه شد. نمونه های تهیه شده در هر نوبت به سه روش میکروسکوپی، RDTs و مولکولی( PCR ) با دقت مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج: از تعداد 600 لام که به روش میکروسکوپی بررسی شدند هیچ مورد مثبتی یافت نشد. همچنین در آزمایش های RDTs و Nested-PCR که برروی نمونه های جمع آوری شده انجام گردید، مورد مثبت ملاحظه نشد.
نتیجه گیری : نتایج بدست آمده نشاندهنده اجرای موفق برنامههای کنترلی و پیش حذف مالاریا در مناطق مورد مطالعه است، لذا اجرای برنامه حذف مالاریا در این منطقه در حال حاضر قابل اجرا است.
میلاد اعظمی، زهرا درویشی، میلاد برجی، کورش سایه میری،
دوره 14، شماره 1 - ( 3-1395 )
چکیده
زمینه و هدف: شیوع کم خونی در زنان باردار در کشورهای در حال توسعه متغیر و بین100 ;35% گزارش شده است. شیوع کم خونی در زنان باردار ایرانی در مطالعه مرور نظام مند در سال 1384، 4/12% برآورد شده است. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی شیوع کم خونی در زنان باردار ایرانی بین سال های 1384 تا 1395 با استفاده از مرور نظام مند و متاآنالیز انجام شده است.
روش کار: این مطالعه یک مرور نظام مند بر اساس مستندات به دست آمده از بانک های اطلاعاتی شامل Magiran, Iranmedex, SID, Medlib, IranDoc, Scopus, PubMed, ScienceDirect, Embase, Springer, Web of Science, Online Library Wiley و هم چنین موتور جستجوی Google scholar در بازه ی زمانی 1384 تا 1395 انجام شد. سپس تمام مقالات مرور شده که دارای معیار ورود به مطالعه بودند مورد بررسی قرار گرفتند. داده ها با استفاده از مدل اثرات تصادفی به روش متاآنالیز و با استفاده نرم افزار Stata Ver.11.1 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
نتایج: 25 مطالعه واجد شرایط با حجم نمونه56610 نفر مورد بررسی قرار گرفت. شیوع کم خونی در زنان باردار ایرانی17% (فاصله اطمینان 95% :20-14) برآورد گردید. بیشترین میزان شیوع کم خونی مربوط به مرکز کشور (23%) و کمترین این میزان در غرب کشور (12%) بود. شیوع کم خونی در زنان باردار شهری و روستایی به ترتیب 21% و 8% محاسبه شد.
نتیجه گیری: شیوع کم خونی در زنان باردار ایرانی در 11 سال اخیر نسبت به سال های قبل از 2005 افزایش یافته است. لذا می بایست برنامههای مداخله ای مناسب در کلینیک های بارداری و یا قبل از ازدواج تنظیم و اجرا گردد.
معصومه دشتیان، حسن افتخار اردبیلی، کامبیز کریم زاده شیرازی، مصطفی شهمرادی، کمال اعظم،
دوره 15، شماره 2 - ( 6-1396 )
چکیده
زمینه و هدف: خودمراقبتی توسط بیماران مبتلا به دیابت، نقش حیاتی در کنترل این بیماری و پیشگیری از عوارض ناشی از آن ایفا می کند. انجام فعالیت های فیزیکی و پایبندی به درمان دارویی از جمله ی این رفتارها در بیماران دیابتی است. فعالیت فیزیکی به کنترل قند خون، کاهش فشار خون، کاهش چربی و بهبود عملکرد قلبی تنفسی می انجامد و تبعیت از درمان دارویی نیز نقش حیاتی در کنترل مشکلات و عوارض ناشی از بیماری ایفا می کند لذا هدف از این پژوهش تعیین و پیش بینی مهم ترین عوامل موثر بر میزان فعالیت فیزیکی و تبعیت دارویی در بین بیماران دیابتی نوع دو بر اساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده می باشد
روش کار: مطالعه ی مقطعی حاضر در سال 1395 بر روی 160 نفر از بیماران دیابتی نوع دو که به مراکز بهداشتی درمانی شهر یاسوج مراجعه کرده بودند، صورت گرفته است. اطلاعات شرکت کنندگان در پژوهش با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی و با استفاده از پرسشنامه های تبعیت دارویی، فعالیت جسمانی و نظریه رفتار برنامه ریزی شده، جمع آوری گردید و در نهایت داده ها با شاخص های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش 20، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و برای تمام آزمون ها مقادیر کمتر از 0/05 معنی دار در نظر گرفته شد.
نتایج: میزان فعالیت فیزیکی در 45 % بیماران در سطح پایین، در 43 % آنها در سطح متوسط و تنها در 12 % بیماران در سطح خوب قرار داشت و در خصوص میزان تبعیت دارویی بیماران در وضع بهتری قرار داشتند و در 76 % آنها این میزان در سطح خوبی قرار داشت. در بین سازه های بررسی شده، کنترل رفتاری درک شده رابطه ی معنی داری با هر دو متغیر وابسته یعنی میزان فعالیت فیزیکی و میزان تبعیت دارویی نشان داد و نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه، همین سازه را به عنوان پیش گویی کننده ی میزان فعالیت فیزیکی و تبعیت دارویی در بین بیماران دیابتی نوع دو نشان داد.
نتیجه گیری: معنی دار شدن سازه ی کنترل رفتاری درک شده نسبت به سایر سازه ها در تبیین میزان تبعیت دارویی و میزان فعالیت فیزیکی، اهمیت تقویت جزء خود مراقبتی را در برنامه های سلامت گوشزد می کند و حمایت از برنامه هایی را که در آنها رویکرد خود مراقبتی مدنظر قرار گرفته است، بیشتر می کند.
زهرا فرهمند، داوود شجاعی زاده، آذر طل، کمال اعظم،
دوره 15، شماره 2 - ( 6-1396 )
چکیده
زمینه و هدف: دیابت یکی از شایع ترین مشکلات بهداشت عمومی جهان معاصر است که با عوارض دیررس از جمله بیماری پای دیابتی همراه می باشد. بیماری پای دیابتی از شایع ترین این عوارض بوده و از نظر جسمانی و عاطفی برای بیمار پر هزینه است. این مطالعه با هدف مشخص نمودن تاثیر برنامه آموزشی مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر روی مراقبت از پا و پیشگیری اززخم پا در بیماران دیابتی نوع 2 صورت گرفت.
روش کار: 97 نفر(57 زن و 40 مرد) بیمار دیابتی نوع 2 در این مطالعه شرکت داشتند. نمونه ها به روش تصادفی در دو گروه مداخله (47 بیمار) و گروه شاهد (50 بیمار) تقسیم شدند. اطلاعات از طریق پرسشنامه ای مشتمل بر اطلاعات جمعیت شناختی سوالات مربوط به آگاهی و سازه های مدل اعتقاد بهداشتی جمع آوری گردید. این اطلاعات قبل و3 ماه بعد از انجام مداخله آموزشی برای گروه مداخله که طی سه جلسه کلاس آموزشی صورت گرفت و همچنین گروه شاهد، جمع آوری شد. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 20 و آزمون های شاپیرو- ویلک، کای دو، ویلکاکسون، تی زوجی و مک نمار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج: داده ها نشان داد تفاوت معنی داری بین گروه مداخله و شاهد قبل از انجام مداخله آموزشی از نظر میانگین میزان آگاهی و سازه های مدل اعتقاد بهداشتی (حساسیت، شدت، منافع و موانع درک شده همچنین خودکارآمدی و خود مراقبتی ) وجود نداشت و در گروه مداخله نتایج، اختلاف معنیداری بعد از برنامه آموزشی نشان دادند (05/0 > .(pولی در گروه شاهد این متغیرها پس از گذشت 3 ماه تفاوت معنیداری نداشتند (05/0 <p ).
نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به دیابت نیاز به یادگیری طرق مراقبت از پاهایشان دارند و اجرای برنامه های آموزشی در بیماران دیابتی نوع 2 بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در اجرای مراقبت از پاها موثر می باشد.
منصوره امیری سیاوشانی، داوود شجاعی زاده، کمال اعظم،
دوره 16، شماره 1 - ( 3-1397 )
چکیده
زمینه و هدف: رعایت اصول کنترل عفونت در دندانپزشکی اساس پیشگیری از انتقال بیماری های خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت و جلوگیری از گسترش بیماری ها در جامعه می باشد و با توجه به اهمیت آموزش دانشجویان دندانپزشکی در زمینه رعایت اصول کنترل عفونت، این پژوهش با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی برارتقای کنترل عفونت توسط دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام گردید .
روش کار: پژوهش حاضر یک مطالعه مداخله ای از نوع قبل و بعد می باشد که تعداد نمونه ها 75 نفر از دانشجویان دندانپزشکی که به بخش اندو دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی جهت درمان اندو و تهیه رادیوگرافی از دندان حین درمان در سال تحصیلی
96-95 مراجعه می کردند می باشند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و پس از تعیین حجم نمونه پرسشنامه محقق ساخته ای بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی تهیه شد و از نظر روایی و پایایی بررسی گردید و در دو مرحله قبل و بعد از آموزش با فاصله زمانی 3 ماه توسط افراد مورد مطالعه تکمیل گردید . سه جلسه آموزشی در این مطالعه به مدت 15الی 30 دقیقه در طی مدت یک ماه به صورت آموزش گروهی و پرسش و پاسخ برگزار گردید پس از جمع آوری داده ها از نرم افزار spss21 برای تجزیه تحلیل آنها استفاده شد. برای بررسی و مقایسه قبل و بعد آگاهیها و سازه های مدل اعتقاد بهداشتی از آزمون های ناپارامتری کلموگروف اسمیرونوف و آزمون پارامتری تی زوجی و آزمون ناپارامتری ویل کاکسون استفاده شد. سطح معنی داری 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج: نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان داد که میانگین و انحراف معیار نمرات آگاهی و عملکرد دانشجویان نسبت به کنترل عفونت قبل از آموزش به ترتیب از 23/2±48/11 و 93/0±48/5 به نمرات بعد از آموزش 57/0±75/14 و 91/0±36/9 ارتقا پیدا کرد که با انجام آزمون تی زوجی این اختلاف از جهت آماری معنی دار می باشد(001/0>p). مقایسه میانگین و انحراف معیار نمرات سایر ابعاد مدل اعتقاد بهداشتی در مورد کنترل عفونت دانشجویان دندانپزشکی نیز همین افزایش معنی دار را نشان داد .
نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل شده می توان چنین استنتاج کرد که آموزش بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در ارتقا کنترل عفونت در دانشجویان دندانپزشکی موثر بوده است.
حسن رامشینی، اعظم السادات مقدسی،
دوره 16، شماره 2 - ( 6-1397 )
چکیده
زمینه و هدف: تجمع پروتئینها باعث اختلال در عملکرد سلولی و بیماریهای متعدد از جمله آلزایمر می گردد. درمانهای رایج این بیماریها به دلیل عدم عبور آنها از سد مغزی-عروقی موفقیت آمیز نبوده است. توانایی تاثیر نانو ذرات روی تجمع پروتئینها از این نظر که ممکن است پتانسیل درمانی برای بیماریهای مربوط به تجمع پروتئینها داشته باشند جالب به نظر می رسد. در مطالعه حاضر اثر نانو ذرات نقره روی تجمع آمیلوئیدی لیزوزیم سفیده تخم مرغ مورد بررسی قرار گرفت.
روش کار: پروتئین لیزوزیم به میزان 2 میلی گرم بر میلی لیتر در50 میلی مولار بافر گلایسین، 5/2 pH=، در دمای 57 درجه سانتی گراد و در حال همزدن آرام به آمیلوئید تبدیل شد. اثر نانو ذره نقره روی تجمع آمیلوئیدی لیزوزیم با تکنیکهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون آماری تی مستقل و با نرم افزار SPSS16 انجام گرفت.
نتایج: انکوباسیون لیزوزیم با نانو ذرات نقره در دامنه غلظتی بین 3 تا 60 میکرو گرم بر میلی لیتر، پروسه تجمع آمیلوئیدی را مهار کرد (5/0>p). بطور جالب توجهی این نانو ذره در غلظت پایین یعنی3 میکروگرم بر میلی لیتر بهترین اثر را داشت. در این غلظت زمان تاخیر طولانی شد و فاز فیبری شدن بطرز چشمگیری کاهش و سمیت تجمعات آمیلوئیدی روی کشت سلولی نیز کاهش یافت.
نتیجه گیری: در مجموع نتایج ما نشان داد که سطوح نانو ذرات نقره مثل یک نانو چاپرون عمل کرده و باعث مهار تشکیل فیبرهای آمیلوئیدی لیزوزیم شده و بنابراین احتمال استفاده دارویی برای درمان بیماری آلزایمر وجود دارد.
مهدیه کیکاوس ایرانق، هادی پاشاپور، اعظم جعفری، خدیجه کشاورزیان، محمود خدامرادی، عباسعلی درستی، اصغر محمدپور اصل،
دوره 16، شماره 3 - ( 9-1397 )
چکیده
زمینه و هدف: تدوین برنامه مناسب برای پیشرفت، ارتقاء و حل مشکلات یک جامعه با شناخت واقعی از مشکلات آن جامعه میسر است. ارزیابی سلامت جامعه فرآیندی است که در طی آن پژوهشگران و اعضای جامعه با جمعآوری و تحلیل دادهها و تعیین نقاط قوت و ضعف، منابع و نیازهای جامعه، درکی درست از وضعیت نظام مراقبت سلامت، دلواپسی‌های جامعه به دست می‌آورند. شهر باسمنج در 10 کیلومتری شهر تبریز و در آستانه الحاق به این کلان‌شهر قرار دارد. این مقاله نتیجه ارزیابی جامعه این شهر است.
روش کار: این مطالعه بر اساس مدل 8 مرحله‌ای کارولینای شمالی در پاییز 1396 انجام شد. در این مدل فرآیند ارزیابی سلامت جامعه در ۸ مرحله انجام یافت. هفت مرحله اول شامل شناسایی و اولویت‌بندی مشکلات شهر باسمنج و مرحله‌ی هشتم شامل تدوین برنامههای عملیاتی برای حل مشکل دارای اولویت منطقه می‌شد.
نتایج: در پایان مرحله اول این مطالعه نزدیک به 100 مشکل مختلف شناسایی شد و در مرحله بعد بر اساس اصول طبقه‌بندی Hanlon به ترتیب اعتیاد جوانان، مشکلات زباله شهری، سگ‌های ولگرد، آلودگی زیست‌محیطی کارخانه کلر پارس، کم‌عرض بودن خیابان اصلی، دامداری‌های داخل شهر، ازدواج سن پایین دختران، مشکل فاضلاب شهر، بیکاری جوانان و خود درمانی و مصرف بالای آنتی‌بیوتیک در مردم در لیست مشکلات اولویت‌دار منطقه قرار گرفت و از بین آنها مشکل زباله‌های شهری بررسی اجمالی شد. عواملی چون عدم وجود برنامههای مدون کاهش و تفکیک زباله، آگاهی کم مردم در خصوص جمعآوری زباله، نبود سیستم مناسب فاضلاب شهری، عدم مشارکت مردم و بخش خصوصی در برنامههای جمعآوری و دفع زباله‌های شهری در ایجاد آن مؤثر شناسایی شدند.
نتیجه‌گیری: در این مطالعه طیف وسیعی از مشکلات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی شناسایی شد. هرچند اولویت انتخابی برای بررسی بیشتر به مشکل زباله‌های شهری اختصاص یافت اما رفع تک‌تک این مشکلات نیازمند همفکری و مساعدت کلیه ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی و مردمی میباشد.
الهام فایض، سید ابوالفضل ذاکریان، کمال اعظم،
دوره 16، شماره 3 - ( 9-1397 )
چکیده
زمینه و هدف :جو ارگونومی نشان دهنده ادراک کارکنان از حمایت و تأکید سازمان بر طراحی و اصلاح شغل به منظور بهبود "عملکرد عملیاتی" و " آسایش و سلامت کارکنان" میباشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی روایی و پایایی پرسشنامه‌ی ارزیابی جو ارگونومی در راستای ایجاد ابزاری مناسب جهت تعیین ارزش‌های کلی یک سازمان در زمینه‌ی ارگونومی و سنجش وضعیت جو ارگونومی موجود در سازمان‌ها انجام شد.
روش کار: ابتدا پرسشنامه ارزیابی جو ارگونومی از مرجع تهیه کننده‌ی آن در دانشگای کلرادو آمریکا دریافت شد و سپس به منظور تأیید ثبات زبانشناسی آن از روش ترجمه معکـوس استفاده گردید. اعتبار محتوایی پرسشنامه توسط 10 نفر از متخصصین مربوطه مورد بررسی قرار گرفت. پایایی پرسشنامه نیز در یک مطالعه‌ی مقطعی با استفاده از یک نمونه‌ی 50 نفری از کارکنان یک صنعت تولید برق حرارتی به کمک روش آلفای کرونباخ تعیین گردید.
نتایج: در این مطالعه نسبت روایی محتوا(CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) به ترتیب 90/0و 94/0تعیین گردید. همچنین پایایی پرسشنامه به کمک آلفای کرونباخ برای 59 آیتم پرسشنامه ( 96/0
=) محاسبه شد. نتایج بدست آمده نشان دهنده‌ی اعتبار محتوایی و پایایی قابل قبولی برای این ابزار است.
نتیجه گیری: با توجه به سطح قابل قبول شاخص‌های روایی و پایایی، پرسشنامه‌ی ارزیابی جو ارگونومی را می‌توان به عنوان یک ابزار روا و پایا، جهت ارزیابی و تحلیل وضعیت جو ارگونومی در صنایع و سازمان‌های مختلف استفاده نمود.
نیرومند رومیانی، بی بی سادات میر اسماعیلی، کمال اعظم، زهرا یوسفی، مسلم رومیانی،
دوره 16، شماره 3 - ( 9-1397 )
چکیده
زمینه و هدف: اینترنت ابزاریست که بسیاری از نیازهای بشر را تامین می کند اما همین فناوری می تواند تاثیراتی بر زندگی افراد داشته باشد. این مطالعه با هدف بررسی نقش اینترنت بر ارزش های خانواده انجام گرفته است.
روش کار: این مطالعه مقطعی به صورت توصیفی- تحلیلی در سال 1394 در شهر تهران انجام شد. جامعه پژوهش شامل تمام دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران بود که اطلاعات آن از 384 نفر به روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه جمع آوری گردید. در این مطالعه از پرسشنامه استاندارد یانگ (Young) نیز استفاده و داده ها بوسیله نرم افزار SPSS نسخه 22 و آنالیز واریانس یکطرفه تحلیل گردیده است.
نتایج: یافته های به دست آمده حاکی از ارتباط مثبت و معنی دار بین وابستگی دانشجویان به اینترنت، فضای صمیمیت بین کاربران، آگاهی و اطلاع توسط خانواده و میزان استفاده دانشجویان از اینترنت وجود داشت (5/0>p). اما در خصوص متغیر "احساس گمنامی در اینترنت" هیچ رابطه معنی داری یافت نشد.
نتیجه گیری: استفاده مداوم از اینترنت و پذیرش مرجع و مجرای دستیابی اصلی برای کسب اطلاعات از اینترنت باعث تاثیرات منفی در زندگی و روابط و ارزش های موجود در چارچوب خانواده ها گردیده است. لذا لازم است که دانشجویان توجه بیشتری به استفاده مناسب و بهینه از آن داشته باشند. همچنین این نیاز را می طلبد که مداخله های رفتاری و شناختی با هدف تغییر الگوهای استفاده از اینترنت انجام گردد.
آمینه نادری، شهرام فتاحی، سمیه اعظمی،
دوره 17، شماره 1 - ( 3-1398 )
چکیده
زمینه و هدف: بده-بستان بین ثروت پولی و خطرات مرگبار توسط مفهوم ارزش آماری زندگی بیان میشود. ابزاری کارآمد که بطور گسترده برای ارزیابی پروژهها و تخصیص مناسب منابع در جهت ایمنی جادهای به کار میآید. در این راستا این مطالعه با استفاده از روش انتخاب بیان شده ارزش آماری زندگی را در جهت بهبود ایمنی جادههای درون شهری اردبیل برآورد کرده است.
روش کار: دادههای این تحقیق در سال 1396 با استفاده از پرسشنامه از بین 300 راننده که بنا به اهداف خاصی روزانه در سطح شهر تردد دارند، جمعآوری شده و نتایج مطالعه با استفاده از متد ترجیحات بیان شده و مدل لاجیت ادغامی برآورد شده است. در این راستا، ابتدا هدف مصاحبه به رانندگان توضیح داده شده و بعد از اعلام رضایت آنها، مصاحبه انجام گرفته است. همچنین، نویسندگان متعهد شدهاند که اطلاعات افراد به صورت محرمانه باقی بماند.
نتایج: بر اساس نتایج، ارزش آماری زندگی و ارزش آماری مصدومیت در جهت بهبود ایمنی جادههای درون شهری اردبیل به ترتیب 1077551000 و 1178570 ریال برآورد شده است. همچنین، افراد ثروتمندتر، مسنترو دارای تحصیلات دانشگاهی تمایل بیشتری برای پرداخت هزینه در جهت بهبود ایمنی جادهای دارند.
نتیجه گیری: یکی از راهکارها برای سرمایهگذاری اقتصادی در بهبود ایمنی جاده میتواند اجرای طرحهای پژوهشی مشترک با سایر نهادها و استفاده از تجربیات دیگر کشورهای موفق در این زمینه باشد و نیز پروژههای بهبود ایمنی به منظور افزایش جذب سرمایه میتوانند افراد ثروتمندتر را هدف بگیرند.
لیلا الله قلی، اعظم رحمانی، رضا قانعی قشلاق، آرزو فلاحی، معصومه هاشمیان، حامد فلاحی، بابک نعمت شهربابکی،
دوره 17، شماره 3 - ( 9-1398 )
چکیده
زمینه و هدف: فرسودگی شغلی در بین آموزش دهندگان سلامت رو به افزایش بوده و پیامدهای ناگوار جسمی، روانی و اجتماعی را به همراه دارد. هدف از مطالعه حاضر تبیین علل فرسودگی شغلی از دیدگاه آموزش دهندگان سلامت و شناسایی نیازهای آنان برای کاهش آن بود.
روش کار: این مطالعه کیفی در پایگاههای خدمات جامع سلامت شهر سنندج در غرب ایران در سال 1396 انجام گرفت. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 15 آموزش دهنده سلامت وارد مطالعه شدند. داده ها از طریق مصاحبه های فردی و بحث گروهی نیمه ساختار یافته، مشاهده و یاداشت در عرصه جمع آوری و با استفاده از رویکرد تحلیل محتوای قرار دادی تجزیه و تحلیل گردید. جهت حمایت از صحت و استحکام دادهها، معیار مقبولیت، تأیید پذیری و انتقال پذیری لحاظ شد.
نتایج: دلایل فرسودگی شغلی در 5 طبقه شامل "مسائل مربوط به پایگاههای خدمات جامع سلامت"، "چالشهای فردی کارمندان"، "ضعف مدیریتی"، "چالشهای سیستم اجرایی" و "مسائل مربوط به مراجعه کننده‌گان" قرار گرفت. مشارکت کنندگان جهت کاهش فرسودگی شغلی به تقویت مهارتهای فردی، ارزشیابی اثربخش و حمایتهای مدیریتی، فراهم نمودن امکانات تفریحی و رفاهی، کاهش فشار شغلی و تقویت روابط درون بخشی و برون بخشی تأکید داشتند.
نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که عوامل متعددی در ایجاد فرسودگی شغلی آموزش دهندگان سلامت نقش دارند. بهبود در شیوه مدیریت و قوانین و امکانات رفاهی نه تنها سبب کاهش فرسودگی شغلی می گردد بلکه موجب افزایش کارایی برنامه های آموزش سلامت خواهد شد.
زینب زارعی، آذر طل، رویا صادقی، کمال اعظم، مریم صبوری،
دوره 19، شماره 3 - ( 12-1400 )
چکیده
زمینه و هدف: عملکرد مادران در مورد تغذیه انحصاری با شیر مادر تابعی از سطح آگاهی و نحوه نگرش آنان به این موضوع میباشد. این مطالعه با هدف تعیین تاثیر مداخله مبتنی بر مدل فرانظری برآگاهی، نگرش و عملکرد جهت شیردهی انحصاری در مادران سه ماهه سوم بارداری مراجعه کننده به بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی گلستان سال 1399-1400 طراحی و اجرا گردید.
روش کار: این مطالعه از نوع مداخله‌ای نیمه تجربی با دوگروه مداخله و کنترل بر 120 مادر باردار در سه ماهه سوم بارداری که به صورت تخصیص تصادفی با روش بلوک های چهارتایی تصادفی شده در دو گروه 60 نفری مداخله و کنترل انجام شد. پرسشنامه شامل مشخصات دموگرافیک، اطلاعات مامایی و پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مدل فرانظری بود. برنامه آموزشی به دلیل پاندمی کرونا ، زمینه و هدف: عملکرد مادران در مورد تغذیه انحصاری با شیر مادر تابعی از سطح آگاهی و نحوه نگرش آنان به این موضوع میباشد. این مطالعه با هدف تعیین تاثیر مداخله مبتنی بر مدل فرانظری برآگاهی، نگرش و عملکرد جهت شیردهی انحصاری در مادران سه ماهه سوم بارداری مراجعه کننده به بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی گلستان سال 1399-1400 طراحی و اجرا گردید.
روش کار: این مطالعه از نوع مداخله‌ای نیمه تجربی با دوگروه مداخله و کنترل بر 120 مادر باردار در سه ماهه سوم بارداری که به صورت تخصیص تصادفی با روش بلوک های چهارتایی تصادفی شده در دو گروه 60 نفری مداخله و کنترل انجام شد. پرسشنامه شامل مشخصات دموگرافیک، اطلاعات مامایی و پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مدل فرانظری بود. برنامه آموزشی به دلیل پاندمی کرونا ، بخشی به صورت حضوری به مدت5 جلسه آموزشی (30 دقیقه‌ای) سه بار در هفته و با رعایت پروتکل های بهداشتی و بقیه به صورت مجازی از طریق پیام رسان واتساپ و تلگرام به صورت (پادکست، فیلم آموزشی، پمفلت و پوسترالکترونیکی) برگزار گردید. داده ها یک و شش ماه بعد از مداخله با استفاده از نرم افزار SPSS16 با استفاده از آزمون های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج: قبل از مداخله، میانگین نمرات در حیطه آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه های مدل فرانظری در دو گروه مداخله و کنترل تفاوت معنی‌دار آماری با یکدیگر نداشتند اما بعد از مداخله آموزشی میانگین آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه‌های مراحل تغییر، منافع درک شده و موانع درک شده در موازنه تصمیم گیری و خودکارآمدی یک و شش ماه بعد از مداخله تفاوت معناداری داشت (۰۰۱/۰>p).
نتیجه گیری: به نظر می رسد تغییر برنامه شیردهی در مادران باردار بر اساس مدل فرانظری قادر باشد آگاهی، نگرش و عملکرد آنان را در شیردهی انحصاری بهبود ببخشد.
بخشی به صورت حضوری به مدت5 جلسه آموزشی (30 دقیقه‌ای) سه بار در هفته و با رعایت پروتکل های بهداشتی و بقیه به صورت مجازی از طریق پیام رسان واتساپ و تلگرام به صورت (پادکست، فیلم آموزشی، پمفلت و پوسترالکترونیکی) برگزار گردید. داده ها یک و شش ماه بعد از مداخله با استفاده از نرم افزار SPSS16 با استفاده از آزمون های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج: قبل از مداخله، میانگین نمرات در حیطه آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه های مدل فرانظری در دو گروه مداخله و کنترل تفاوت معنی‌دار آماری با یکدیگر نداشتند اما بعد از مداخله آموزشی میانگین آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه‌های مراحل تغییر، منافع درک شده و موانع درک شده در موازنه تصمیم گیری و خودکارآمدی یک و شش ماه بعد از مداخله تفاوت معناداری داشت (۰۰۱/۰>p).
نتیجه گیری: به نظر می رسد تغییر برنامه شیردهی در مادران باردار بر اساس مدل فرانظری قادر باشد آگاهی، نگرش و عملکرد آنان را در شیردهی انحصاری بهبود ببخشد.
لیلا محمدی، اعظم راستگو، اصغر نخستین گلدوست، نورالدین میرزایی، سعید مذبوحی،
دوره 20، شماره 2 - ( 6-1401 )
چکیده
زمینه و هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی مولفههای آموزش الکترونیکی و یادگیری در محیط کار میباشد.
روش کار: این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تحلیل محتوای عرفی یا قراردادی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل دو گروه: 1. گروه اول منابع اطلاعاتی سهگانه (شامل: کتابها، مقالات و پایاننامهها) و 2. گروه دوم شامل خِبرگان و متخصصین آگاه به موضوع پژوهش میباشند. جامعه آماری بخش اول شامل تعداد 317 منبع اطلاعاتی بود که با روش نمونهگیری قضاوتی، تعداد 26 منبع انتخاب شدند. برای گروه دوم جامعه آماری تعداد 22 نفر بر اساس قاعده اشباع نظری انتخاب شدند. روش‌ها و ابزارهای گردآوری دادهها و اطلاعات پژوهش شامل کتابخانه‌ای (با استفاده از ابزار فیش‌برداری) و میدانی (با استفاده از ابزار مصاحبه و پرسشنامه) میباشد.
نتایج: برای کدگذاری اولیه تعداد 644 مقوله شناسایی و این کدها با توجه به جنبه مفهومی مشترک تبدیل به 45 مقوله ثانویه که در مرحله کدگذاری محوری تبدیل به نُه 9 تم اصلی شدند؛ که این تمها برای ساخت شبکه مضامین مورد استفاده قرار گرفته شد.
نتیجه گیری: مدل پژوهش نشان داد تعداد نُه مقوله شامل: مقوله 1 سازمان و مدیریت؛ مقوله 2 اطلاعات و محتوا؛ مقوله 3 تعامل و ارتباط؛ مقوله 4 ویژگیهای مدرس؛ مقوله 5 اثربخشی؛ مقوله 6 کیفیت فنی؛ مقوله 7 اهداف یادگیری؛ مقوله 8 الزامات یادگیری و مقوله 9 ابعاد یادگیری، در آموزش الکترونیکی و یادگیری در محیط کار دخیل هستند.
