فصلنامه دانشکده بهداشت و

---

زمینه و هدف: بر اساس گزارش  سازمان بهداشت جهانی 100-150 میلیون نفر در سراسر جهان از آسم رنج می برند و تعداد آن هنوز هم در حال افزایش است. بیماری آسم میزان شیوع بالایی دارد و نیازمند خود مدیریتی همیشگی توسط بیمار جهت کنترل علایم، حفظ عملکرد طبیعی ریه و حفظ سطح فعالیت طبیعی می باشد. الگوی برنامه ریزی آموزش بهداشت گرین، یک فرآیند سیستماتیک را جهت برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی برنامه های ارتقاء سلامت برای یک جمعیت هدف بدست می دهد. این فرآیند برای محدوده وسیعی از موضوعات ارتقاء سلامت بکار گرفته شده است که خودمدیریتی بیماران مبتلا به آسم نیز از این موضوعات مستثنی نیست، لذا هدف از این مطالعه، تعیین عوامل پیش بینی کننده  رفتارهای خود مدیریتی در بیماران مبتلا به آسم بر اساس الگوی فوق در شهر یزد می باشد.

روش کار: یک مطالعه تحلیلی به روش مقطعی بر روی 94 نفر از بیماران آسمی مراجعه کننده به درمانگاه بیمارستان شهید صدوقی یزد که طی نمونه گیری آسان بدست آمدند، طراحی شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه مبتنی بر الگوی برنامه ریزی آموزش بهداشت گرین و مشتمل بر متغیر های عوامل مستعد کننده، قادر کننده، تقویت کننده و رفتارهای خود مدیریتی بود. پایایی و روایی پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی انجام گرفت.

نتایج: آزمودنیها به ترتیب 6/68 ، 3/67 ، 2/61 و5/49 درصد نمره های  قابل اکتساب عوامل مستعد کننده، عوامل تقویت کننده،عوامل قادرکننده و رفتارهای خودمدیریتی را بدست آوردند. همبستگی مثبت و معنی داری بین رفتار خود مدیریتی و متغیرهای الگوی گرین مشاهده شد(01/0p<). درمجموع متغیرهای الگو6/34% از واریانس خودمدیریتی را پیش بینی نمودند و از میان این متغیرها عوامل مستعد کننده قویترین پیش بینی کننده(480/0= β ) بود.

نتیجه گیری: با توجه به توان بالاتر عوامل مستعد کننده در پیش بینی رفتار خود مدیریتی و نتایج بدست آمده، ارائه یک برنامه آموزشی خود مدیریتی برای بیماران مبتلا به آسم و خانواده های آنها که تأکید بیشتری روی عوامل مستعد کننده مشتمل بر آگاهی و نگرش داشته باشد،پیشنهاد می شود. نتایج نشان دهنده آن است که با در نظر گرفتن شرایط فرهنگی جامعه ایران و با توجه به اینکه الگوی گرین در اصل یک مدل جهت برنامه ریزی است، می توان این الگو را در ایران به عنوان چارچوبی جهت برنامه ریزی مداخلات در جهت بهبود و ارتقاء رفتارهای خود مدیریتی بیماران مبتلا آسم به کار گرفت.        

---

زمینه و هدف: بهداشت ضعیف دهان و دندان می­تواند اثرات نامطلوبی بر عملکرد کودکان در مدرسه و موفقیتشان در سراسر زندگی داشته باشد. مشخص نمودن عوامل مرتبط با رفتارهای بهداشت و دندان می­تواند به عنوان راهنمایی برای طرح ریزی برنامه­های آموزشی برای دانش­آموزان و انجام مداخله­های صحیح و مناسب جهت ارتقای انجام این رفتارها در آنها عمل کند. لذا این مطالعه با هدف تعیین عوامل مرتبط با رفتارهای بهداشت دهان و دندان در دانش­آموزان دبیرستانی شهرستان مریوان براساس الگوی ارتقای سلامت پندر (Health Promotion Model  (HPM در سال 1389 طراحی و اجرا گردید.

روش کار: این مطالعـه بر روی 403 نفر از دانش­آموزان مقاطع دوم و سوم دبیرستان شهرستان مریوان که طی نمونه­گیری تصادفی-خوشه­ای چندمرحله­ای در سال تحصیلی 89-1388 بدست آمدند، انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه­ای استاندارد مبتنی بر سازه­های مدل ارتقای سلامت پندر بود که مشتمل بر سازه­های خودکارآمدی و منافع و موانع درک شده، تعهد به طرح عمل، احساسات مرتبط با رفتار، تأثیرگذارنده­های بین فردی و وضعیتی همراه با رفتارهای بهداشت دهان و دندان بود و بصورت خودایفاء تکمیل گردید. جهت تجزیه وتحلیل داده_­ها از آزمون­های ANOVA، T-test،  Pearson Correlation Coefficientو Linear Regression استفاده شد.

نتایج: رفتارهای بهداشت دهان و دندان در دوجنس تفاوت معنی­دار داشت به طوری که دختران وضعیت بهتری نسبت به پسران داشتند (01/0> p). همبستگی مثبت و معنی­داری بین رفتارهای بهداشت دهان و دندان و دیگر متغیرهای الگوی ارتقای سلامت (01/0> p) وجود داشت. درمجموع متغیرهای مدل ارتقای سلامت 2/42% از واریانس رفتارهای بهداشت دهان و دندان را پیش بینی نمودند و از میان این عوامل، تعهد به طرح عمل و خودکارآمدی درک شده قویترین پیش بینی کننده­ها بودند (223/0≥β).

نتیجه گیری: کارشناسان بهداشـت مدارس می بایست برنامـه­های مداخله­ای مرحـله به مرحـله بر اساس مدل HPM  طرح­ریـزی نمایند که در آن ارتقـای خودکـارآمدی درک شده، تعهد به طرح عمل و تأثیرگذارنده های بین فـردی از اولویت­های برنامـه باشند. بایـد هنگـام برنامه­ریزی جهت ارتقای بهداشت دهان و دندان در دانش­آمـوزان، راهبردهایی را جهت غلبه بر موانـع انجام رفتـارهای بهداشـت دهـان و دندان پیشنهـاد داد تا اینکه منافع انجام این رفتارها را برای آنهـا بازگـو نمود. نتایج نشـان دهنده آن است که می­توان این الگو را در شهر مریوان به عنوان چارچوبی جـهت برنامه­ریزی مداخلات در جهـت پیش بینی، بهبود و ارتقای رفتـارهای بهداشت دهان و دندان دانش­آموزان بکارگرفت.