فصلنامه دانشکده بهداشت و

---

زمینه و هدف: مشاهده هرم سنی سرشماری 1375 و نمونه گیری و برآورد جمعیتی 1382 و 1383 نشان دهنده بیشتر بودن جمعیت قابل ملاحظه مردان نسبت به زنان سالمند است. این در حالی است ک میزان های اعلام شده امید به زندگی در زنان بالاتر از مردان است. مطالعه حاضر به منظور بررسی و تحلیل پیرامون این ناهمخوانی انجام شده است.
روش کار: در این بررسی نسبت های جنسی در سال های 1375- 1335 بر اساس داده های سر شماری محاسبه و روند تغییرات آن طی این دوره تحلیل شد.
نتایج: روند تغییرات نسبت جنسی در طی سال های 1375- 1335 نمایانگر آن است که نسبت قابل ملاحظه ای از زنان تا سال 1335 شانس گذر از گروه سنی 34- 25 به گروه سنی 44- 35 سال را نداشته اند. احتمالا بحرانهای دهه 1320 موجب آسیب پذیری بیشتر زنان در سنین باروری شده است. تغییر این وضعیت از سال 1355 (عدم افزایش بارز نسبت جنسی) می تواند بیانگر بهبود وضعیت اجتماعی و برنامه های بهداشتی درمانی و افزایش اثر بخشی این برنامه ها باشد.
نتیجه گیری: از آن جا که امید به زندگی بر اساس احتمالات شرطی مرگ و میر در هر زمان محاسبه می شود و با توجه به نتایج حاصل از بررسی، ناهمخوانی ظاهری هرم سنی جمعیت کشور با امید به زندگی زنان، ناشی از مرگ و میر بالای زنان در سال های قبل از 1355 است.

---

زمینه و هدف : در این تحقیق کیفیت فیزیکی و شیمیایی ، میزان خوردگی و همچنین غلظت فلزات سنگین در آب آشامیدنی شبکه توزیع شهر اهواز اندازه گیری گردید.
روش کار : با این هدف از76 نقطه ، شامل آب خام ورودی وخروجی تصفیه خانه ها وشیرهای آب مصرفی شبکه توزیع شهری طی شش مرحله به فاصله هر ماه یکبار شامل 456 نمونه ، طبق روشهای استاندارد برداشت شده و مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج: نتایج شش مرحله، مقدارعوامل کیفی شامل دما (°C19)،کدورت (NTU97/1)،pH (31/7)،pHs(88/7)،EC(µs/cm1678)،TDS(mg/l 1006)،DO(mg/l 78/6)،قلیائیت(mg/l 129)، کلسیم(mg/l 109)، کلرور(mg/l 293)،سولفات (mg/l 264)،شاخص خوردگی پایداری رایزنر(43/8) وغلظت فلزات سرب (µg/l 48/8)،کادمیوم(µg/l 972/0)،روی(mg/l 18/3)،مس(mg/l 168/0)،آهن(mg/l 257/0)ومنگنز(mg/l 031/0)درآب آشامیدنی شهراهوازنشان داده است. نتایج با نرم افزاز SPSSنسخه 5/11 مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفت. بررسی نتایج نشان داده است که ویژگی کیفیت فیزیکی و شیمیایی آب اهواز احتمالاً نقش مهمی درایجاد خورندگی ، نشت فلزات و اثرات نامطلوب کیفی و زییا شناختی روی آب داشته است . درمقایسه با استاندارد های ایران و محیط زیست آمریکا این آب ازکیفیت نسبتاٌ مطلوبی برخورداراست و عوامل اصلی محدود کننده آن EC، TDS وسختی است.
نتیجه گیری : براساس یافته های تحقیق دردوره مطالعه شاخص خوردگی پایداری رایزنرنیز، آب مذکور را درشرایط متمایل به خورندگی نشان داده و خورنده بودن آب ، احتمالاً عامل نشت فلزات ذکرشده به شبکه آب آشامیدنی شهراهواز باشد.

---

زمینه و هدف: متیل ترشیری بوتیل اتر (MTBE) یک ماده اکسیرژن دار افزودنی به سوخت می باشد که بعنوان جایگزین تترااتیل سرب جهت کاهش آلاینده های خروجی از اگزوز اتومبیل ها استفاده می شود. این ماده شیمیایی آلی در آبهای مناطقی که ریخت و پاش بنزین در آنها صورت می گیرد به وضوح دیده می شود. این تحقیق با هدف امکان بررسی حذف MTBE از آب آشامیدنی در نقطه مصرف با استفاده از فرآیند جذب به کمک کربن فعال دانه ای ایرانی انجام گرفته است.
روش کار: از بستر کربن فعال دانه ای ایرانی جهت حذف MTBE از آب آشامیدنی در نقطه مصرف استفاده شده است. غلظت های تهیه شده از MTBE در آب که بصورت مصنوعی ساخته شده است ppb50 و ppb100 می باشد. همچنین اثر کلروفرم در غلظت ppb100 و کلر باقیمانده در دو غلظت 2/0 و 5/0 میلیگرم بر لیتر بر حذف MTBE از آب مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج: ستون فوق قادر است 375 لیتر آب حاوی MTBE با غلظت ppb50، کلروفرم ppb100 و با کلر باقیمانده ppm2/0 را تصفیه نماید در صورتی که میزان کلر باقیمانده به ppm5/0 افزایش یابد، میزان آب تصفیه شده برابر 335 لیتر می باشد. همچنین ستون قادر است 195 لیتر آب حاوی MTBE با غلظت ppb100، کلروفرم ppb100 و کلر باقیمانده ppm2/0 را در حالتی که میزان MTBE خروجی کمتر از استاندارد مورد نظر است، تصفیه نماید.
نتیجه گیری: در این تحقیق مشخص شد که کلر باقیمانده و کلروفرم باعث اشغال محلهای فعال کربن و در نتیجه کاهش ظرفیت جذب MTBE می گردد. علاوه بر این تمایل کربن فعال در جذب کلر باقیمانده و کلروفرم بیشتر از MTBE می باشد.

 

---

زمینه و هدف: امروزه باکتری‌های هتروتروف به‌صورت شاخص شمارش بشقابی هتروتروف (HPC) به‌عنوان مکمل شاخص کلیفرم در کنترل کیفی آب مورد توجه قرار گرفته است. سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا حداکثر مجاز تعداد باکتری‌های هتروتروف را در شبکه‌های توزیع cfu/mL 500 تعیین کرده است. نظر به اینکه تعیین باکتری‌های هتروتروف در آب آشامیدنی شهر تبریز جزء آزمایش‌های معمول نبوده و اطلاعات منتشر شده‌ای در این زمینه وجود ندارد لذا در این مطالعه، شاخص HPC در آب آشامیدنی شهر تبریز مورد بررسی قرار گرفته و مقادیر آن تعیین شده است.

روش کار: 50 نمونه آب از مناطق مختلف شهر تبریز، به‌گونه‌ای تهیه شد که کل شهر را پوشش دهد. نمونه‌ها  به‌صورت تصادفی و تحت شرایط استاندارد تهیه و از نظر شاخص HPC، کلیفرم، کلر باقی‌مانده، کدورت، دما و pH  مورد آزمایش قرار گرفتند. برای کشت باکتری‌های هتروتروف، از محیط‌های کشت R2A و نوترینت آگار استفاده شده و آزمایش HPC به‌روش پخش بشقابی انجام گرفت. آنالیز آماری نتایج بدست‌آمده، از طریق آزمون‌های آماری رگرسیون و  test  Tصورت گرفت.

نتایج: در 50% نمونه‌های برداشته شده از مناطق مختلف شهر، باکتری‌های هتروتروف مشاهده گردید. بر اساس نتایج شمارش باکتری، تعداد باکتری‌های هتروتروف در شش منطقه بالای cfu/mL  500 گزارش شد. نتایج نشان داد که شاخص HPC در شبکه آب شهر تبریز بر اساس محیط نوترینت آگار برابر cfu/mL 340 ± 184 و بر اساس محیط  R2Aبرابر cfu/mL 315 ± 154 بوده ضمن اینکه، در محیط کشت نوترینت آگار رشد بهتری مشاهده شد. بر اساس نتایج آنالیز آماری، ارتباط معنی‌داری بینHPC  و کلر باقی‌مانده در هر دو محیط کشت وجود داشت (برای نوترینت آگار 05/0 p < و 347/0- =  R، برای R2A، 05/0 p < و 312/0-=  R). همچنین، بین دو شاخص HPC  و pH ، ارتباط معنی‌داری وجود داشت طوری‌که، با افزایش pH  ، HPC نیز افزایش می‌یافت (01/0 p <). در نهایت، رابطه بین نتایج HPC  در دو محیط نوترینت آگار و R2A  کاملا معنی‌دار بود (01/0 p <؛ 95/0= R).

نتیجه‌گیری: حضور باکتری‌های هتروتروف در 50% از نمونه‌های مورد مطالعه نشان‌دهنده آن است که این باکتری‌ها در مناطق مختلف شبکه آب آشامیدنی شهر تبریز حضور دارند لذا، پایش 6 ماهه یا حداقل یک ساله شاخص HPC در کنار باکتری‌های کلیفرم و مقایسه نتایج پایش دوره‌های زمانی مختلف می‌تواند به شناسایی وضعیت شبکه توزیع آب و اصلاح وضعیت مناطق مشکل‌دار و اطمینان بیشتر از کیفیت آب آشامیدنی کمک نماید.

---

  زمینه و هدف: عوامل اقتصادی از جمله بیمه عمر در بخش مالی، تأثیر به سزایی بر کیفیت سلامت جامعه و شاخص " امید زندگی " دارند. بیمه عمر به­صورت غیرمستقیم ، از طریق رشد اقتصادی و به­صورت مستقیم، از طریق ایجاد اطمینان و آرامش روانی در فرد متقاضی بیمه عمر باعث ارتقای شاخص سلامت می­شود.

  روش کار: در این مطالعه، با استفاده از داده‏های مرتبط وتجزیه تحلیل داده­های تابلویی (پانل­دیتا) برای سیزده کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی ( OIC ) طی سال­های 2011-1998، اثر تقاضای بیمه عمر به عنوان متغیر مستقل بر شاخص امید به زندگی به عنوان شاخص مهم سلامت و متغیر وابسته پژوهش بررسی ­شد. همچنین از متغیرهای اقتصادی توسعه مالی، درآمد سرانه، تورم و میزان بیکاری نیز به­عنوان متغیرهای کنترل و تاثیرگذار بر شاخص سلامت استفاده شده است.

  نتایج: یافته‏های تحقیق بیانگر اثر مثبت و معنادار تقاضای بیمه عمر بر " امید زندگی " از نظر آماری در کشورهای مورد مطالعه و طی سال‏های مورد بررسی است. همچنین نتایج نشان داد که متغیرهای توسعه مالی و درآمد سرانه اثر مثبت و معنادار و متغیرهای تورم و میزان بیکاری اثر منفی و معنادار از نظر آماری بر شاخص سلامت دارند.

  نتیجه‏گیری: نتایج حاصل از بررسی نشان می‏دهد که بهبود شرایط اقتصادی شامل کاهش بیکاری، کاهش تورم، افزایش درآمد سرانه و توسعه بازار مالی باعث افزایش " امید زندگی " به عنوان شاخص مهم سلامت می­شود، بنابراین لازم است که نگاه برنامه­ریزان اقتصادی جامعه به‏گونه­ای باشد که اجرای برنامه­های سلامت، بهداشت و رفاه عمومی کشور در تطابق با سایر سیاست­گذاری­های بخش اقتصاد به‏خصوص بخش بیمه عمر مورد توجه قرار گیرد.

---

زمینه و هدف: هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه امید و رضایت از زندگی با قلدری و قربانی شدن دانش آموزان با نقش واسطه­ای ارتباط با مدرسه بود.
روش کار: طرح پژوهش حاضر از نوع مقطعی بود. جامعه آماری دانش آموزان متوسطه دوم شهر تهران در سال تحصیلی 95-1394 بودند. نمونه 300 دانش‌آموز بودند که با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری مقیاس امید اسنایدر، رضایت از زندگی داینر و همکاران، مقیاس ارتباط با مدرسه واترز و کراس، و مقیاس قلدری ایلی نوی اسپلاگه و هولت بودند. مدل فرضی با تحلیل مسیر و با استفاده از نرم افزار LISREL8.57 آزمون شد.
نتایج: یافته­ها حاکی از آن بود که امید و رضایت از زندگی بر ارتباط با مدرسه اثر ساختاری مستقیم در جهت مثبت داشت. رضایت از زندگی بر قلدری اثر ساختاری مستقیم در جهت منفی داشت، قلدری بر قربانی شدن اثر ساختاری مستقیم در جهت مثبت داشت. ارتباط با مدرسه بر قلدری و قربانی شدن اثر مستقیم ندارد. اثر غیرمستقیم امید و رضایت از زندگی بر قلدری و قربانی از طریق ارتباط با مدرسه تائید نشد. رضایت از زندگی بر قربانی شدن به‌واسطه قلدری اثر غیرمستقیم داشت.
نتیجه‌گیری: رضایت از زندگی یک عامل تسهیل‌کننده ارتباط با مدرسه بود و به‌عنوان یک عامل محافظت‌کننده علیه قلدری عمل می‌کرد. امید و ارتباط با مدرسه به‌عنوان عوامل محافظت‌کننده برای پیشگیری از قلدری عمل می‌کردند.

---

زمینه و هدف: در کنار هزینه‌های بهداشتی، نهادهای موجود در کشورها یک عامل تاثیرگذار بر گسترش سلامت، به طور مستقیم و غیرمستقیم هستند و آلودگی‌ هوا یک عامل دیگر در بهبود وضعیت سلامت است که دولت‌ها در کنترل و کاهش آلودگی هوا نقش مهم دارند. زیرا مسئول نظارت بر عملکرد صنعت؛ عامل اصلی آلودگی هوا هستند. این مقاله به طور تجربی، اثرپذیری سلامت از نهادها را با در نظر گرفتن مخارج بهداشتی و آلودگی هوا مورد بررسی قرار داده است.
روش‌ کار: از روش پانل آستانه‌ای، شاخص امید به زندگی نماینده ای از سلامت، شاخص حکمرانی خوب به عنوان کیفیت نهادها و متغیرهای توضیحی فلاکت، درآمد سرانه، هزینه‌های بهداشتی و شادی برای بررسی تاثیر نهادها بر سلامت در 38 کشورها در حال توسعه و بازه‌ 2018-2006 استفاده شده است. به کمک متغیر آستانه CO₂ نمونه مورد بررسی به دو گروه‌ همگن تقسیم ‌شده است و با بسته‌های نرم‌افزار ایویوز (10) و استاتا (15) مدل برآورد شده است.
 نتایج: یافته‌ها نشان می‌دهد، شاخص حکمرانی و شادی در دو گروه معنی‌دار و مثبت هستند. هزینه‌های بهداشتی در گروه بالا بی‌معنی، در گروه پایین تاثیر ناچیز بر سلامت دارد. درآمد در دو رژیم معنی‌دار ولی اثر آن اندک است. شاخص فلاکت معنی‌دار، اما ضریب آن در گروه پایین عکس مبانی نظری است.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج بدست آماده از پژوهش حاضر نهادها در کشورهای درحال توسعه نقش مهم و زنجیره علی بین سایر بخش‌های را تشکیل می‌دهند که در بهبود و گسترش سلامت قابل توجه هستند. بنابراین به منظور افزایش سلامت در این جوامع باید سیاست‌گذاری بهبود نهادها اعمال شود.
 

---

زمینه و هدف: پیچیدگی اقتصادی نشان دهنده در دسترس بودن دانش در داخل یک کشور است افزایش پیچیدگی اقتصادی نشان دهنده ظرفیت افزایش یافته برای تولید مجموعه متنوعی از محصولات پیچیده است. پیچیدگی ساختار اقتصادی یک کشور عامل اصلی تأثیرگذار بر انتخاب های اجتماعی و توانایی های انسانی است که شامل فرصت های شغلی و یادگیری است، اما به آنها محدود         نمی شود و وضعیت شغلی یک فرد تعیین کننده مهم در وضعیت سلامتی افراد است به همین دلیل، ظرفیت تولید محصولات پیشرفته به میزان قابل توجهی به کیفیت سرمایه انسانی و دانش بستگی دارد و از طرفی، دانش و آموزش به طور گسترده ای به عنوان ارتقا سلامت جمعیت شناخته می شوند.
روش کار: به همین دلیل پژوهش حاضر به بررسی تأثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر نتایج سلامت برای هفده کشور منتخب از کشورهای منطقه با استفاده از داده‌های پانل در بازه زمانی 2001-2019 با استفاده از روش رگرسیونی کوانتایل و روش حداقل مربعات معمولی OLS پرداخته است.
نتایج: مطابق با نتایج متغیرهای شاخص پیچیدگی اقتصادی، جهانی شدن، رشد اقتصادی و باز بودن تجارت سبب بهبود سلامت می گردند. علی‌رغم متغیرهای نام برده متغیرهای کیفیت نهادی، سیاست و نفوس شهری سبب بهبود سلامت در کشورهای مورد مطالعه نشده‌اند.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش به ویژه برای اقتصادهای در حال توسعه که معمولاً از سلامت ضعیف و سطوح پایین پیچیدگی اقتصادی رنج می برند مرتبط است.