فصلنامه دانشکده بهداشت و

---

امروزه چاقی یکی از مشکلات بهداشتی و تغذیه ای مردم دنیا است که بدلیل عوارض جبران ناپذیر آن به توجه بیشتری نیاز دارد. این مطالعه با هدف تعیین وضعیت چاقی در مادران روستایی شهرستان گرگان در پاییز سال 1382 به اجرا درآمده است. روش کار: مطالعه از نوع توصیفی-مقطعی و نمونه گیری از نوع ترکیبی (خوشه ای-تصادفی ساده) می باشد. تعداد 2854 نفر از مادران کودکان زیر 5 سال روستاهای شهرستان گرگان از 20 روستا انتخاب شدند. یک گروه 20 نفره محلی پس از آموزش های لازم، داده ها را با استفاده از پرسشنامه جمع آوری و با ترازو وزن و نوارمتر قد، دور کمر و باسن را اندازه گیری کردند. زنان باردار از بررسی حذف شده و وضعیت اقتصادی براساس دارا بودن 10 قلم وسایل زندگی (ضعیف: کمتر از 3 قلم، متوسط: 6-4 قلم و خوب: 10-7 قلم) طبقه بندی شدند. در این مطالعه سه قومیت فارس (بومی)، ترکمن و سیستانی با یکدیگر مقایسه می شوند. میانگین سنی زنان 28.2 سال بوده و از نظر شاخص نمایه توده بدنی (29.9-25)، (39.9-30) و (40?) میزان افزایش وزن بترتیب 28.3%، 15.9% و 0.5% می باشد. شاخص (25

---

زمینه و هدف: پراکندگی روستاها از نظر توزیع غیر همگون جغرافیایی روستاها و فاصله‌ی مکانی واحدهای مسکونی در یک روستا تامین، توزیع و پایش کیفیت آب را با مشکل روبرو ساخته است. در این پژوهش با هدف ارایه‌ی تصویری روشن از سیمای کنترل کیفیت آب شرب روستاهای استان تهران ضمن بررسی کیفیت باکتریولوژیکی آب شرب 70 روستای منتخب از مجموع 534 قصبه روستای تحت پوشش آب و فاضلاب روستایی استان تهران طی مدت 6 ماه از بهمن 1384 تا پایان تیر‌ماه 1385 میزان دسترسی روستاهای استان تهران به آب شرب بهداشتی مورد مطالعه قرار گرفت‌.
روش کار: مطالعه‌ها و بازدیدهای میدانی انجام شده در این تحقیق از نوع بررسی مقطعی بوده است و پس از تعیین تعداد نمونه‌های لازم با توجه به اسامی و جمعیت روستاهای تحت پوشش شرکت آب و فاضلاب روستایی استان تهران، با روش نمونه‌گیری سیستماتیک محل‌های نمونه‌برداری مشخص شد و 138 نمونه‌ برای انجام آزمون‌های میکربی به آزمایشگاه انتقال داده شد. در نهایت داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS و Microsoft Excel تجزیه و تحلیل شد.
نتایج: آب شرب 01/94 % از ساکنان روستاهای استان تهران فاقد آلودگی کلیفرم گرماپای بود، که این میزان در شهرستان‌های پاکدشت، ساوجبلاغ و دماوند کمتر از بقیه‌ی شهرستان‌ها و به ترتیب معادل 66/66، 31/86 و 68/86 % می‌باشد. میزان کدورت آب شرب 36/99 % جمعیت روستایی استان تهران کمتر از حداکثر مجاز استاندارد آب آشامیدنی ایران ‌(5 واحد NTU) می‌باشد، که این میزان در شهرستان‌های ساوجبلاغ و ورامین به ترتیب معادل 51/96% و 30/99% می‌باشد. میزان کلر باقی‌مانده در آب شرب 39/92% جمعیت روستایی استان تهران در گستره‌ی 1-2/0 میلی‌گرم‌برلیتر می‌باشد، که این میزان در شهرستان‌های پاکدشت، دماوند و رباط‌کریم کمتر از بقیه‌ی شهرستان‌ها و به ترتیب معادل 67/75% ، 45/85% و 98/83% می‌باشد.
نتیجه‌گیری: با توجه به رهنمود سازمان جهانی بهداشت در سال 2006 برای ارزیابی سلامت میکربی آب، میانگین شاخص مطلوبیت فقدان باکتری اشرشیاکلی گرماپای در روستاهای استان تهران 01/94 % بود که در محدوده‌ی عالی قرار دارد. این شاخص در شهرستان‌های دماوند و ساوجبلاغ خوب، در شهرستان پاکدشت ضعیف و در بقیه‌ی شهرستان‌ها عالی ارزیابی شد. با بررسی توام شاخص‌های کلر باقی‌مانده، کدورت و کلیفرم گرماپای مشخص شد که 51/91 % از روستاهای استان تهران به آب شرب بهداشتی دسترسی دارند. ضمن بررسی محل‌هایی که آلودگی میکربی در آن‌ها مشاهده شده بود، مشخص شد که فرسودگی شبکه بیشترین سهم (70 %) را در بروز آلودگی میکربی آب شرب روستاهای استان تهران داشت.

---

زمینه و هدف: اولین گام اساسی و ضروری در ارایه صحیح خدمات، کنترل و ارزشیابی خدمات بهداشتی و درمانی بوده و یکی از مهمترین عوامل ارزشیابی، میزان رضایت مندی مراجعان است. در این پژوهش میزان رضایت مندی بیماران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی تابعه دانشگاه علوم پزشکی استان مرکزی از نحوه ارایه خدمات بهداشتی - درمانی مورد ارزیابی قرار گرفت.

روش کار: این مطالعه توصیفی - تحلیلی و از نوع مقطعی است که در40 مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی ارایه کننده خدمات در سال 1388 در سطح استان مرکزی انجام شده است. مشخصات دموگرافیک مراجعه کنندگان  به واحدها و نیز نحوه­ی برخورد کارکنان، صرف وقت، راهنمایی و آموزش، هزینه خدمات، کفایت خدمات، توانایی ومهارت کارکنان، دسترسی به امکانات پزشکی، امکانات رفاهی و کفایت تجهیزات بر اساس یک پرسشنامه و مصاحبه از مراجعین یا همراهان آنها ثبت شد.

نتایج: 391 نفر در طی 3 ماه مصاحبه شدند، میانگین سن افراد مورد مطالعه 02/17±24/38 سال، 5/66% آن ها خانم و 3/81% ایشان، متاهل بودند. 52/34% مراجعین از کلیت عملکرد مراکز بهداشتی درمانی در سطح بالا و یا خیلی بالا راضی بودند. این سطح بالا یا خیلی بالا از رضایت در مورد عملکرد پزشک، ماما، آزمایشگاه و داروخانه به ترتیب 1/33 ، 1/37 ، 8/36 و 3/38% بود.

نتیجه گیری: عملکرد مراکز در مجموع در سطح استان موفق بوده است. مدیران بر اساس نظرات گیرندگان خدمت و با ارتقای برخی از فرآیندهای برنامه می توانند سطح بالاتری از رضایت مندی را در دراز مدت حاصل کنند.

---

زمینه و هدف: رضایت شغلی عامل موثری در ابقای فرد در یک حرفه می­باشد و بر کامیابی و در نتیجه بازدهی انسان و ارتقای کیفیت خدمات مؤثر است و از سوی دیگر ابزاری در دست مدیران می­باشد تا در جهت حفظ و نگهداری کارکنان اقدام نمایند.این پژوهش با هدف تعیین رضایتمندی پزشکان و ماماهای شاغل در طرح پزشک خانواده انجام شده است.
روش کار: با یک مطالعه مقطعی- توصیفی تعداد 221 نفر پزشک و 144 نفر مامای شاغل در استان اصفهان مورد بررسی قرارگرفتند. ابزارگردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته که با نظر کارشناس خبره استاندارد و پایابی و روایی آن از طریق سنجش اعتبار محتوا و مطالعه راهنما تعیین شد.
نتایج: میانگین رضایتمندی پزشکان و ماماها 34/44% است که بیشترین رضایتمندی 65% از مکان ارایه خدمت و کمترین رضایتمندی6/30% از مسایل مالی بوده است. در رابطه با مسایل مالی، پزشکان ناراضی تر از ماماها بوده اند که می توان گفت رضایت با توجه به میزان حقوق ماهیانه افزایش داشته است. نتیجه گیری: با گذشت بیش از 4 سال از اجرای طرح پزشک خانواده میزان رضایتمندی پایین و لازم است در مورد میزان حقوق و نحوه پرداخت و نظام پرداخت مالی و ایجاد عوامل انگیزشی برای پزشکان و کاهش ساعات کاری ماماها و برقراری تناسب میزان حقوق پرداختی به آنها برنامه ریزی مجددی صورت پذیرد.

---

زمینه و هدف: نظام سلامت، در تلاش است با ارائه خدمات بصورت سطح بندی از مراجعات غیر ضروری به سطوح بالاتر جلوگیری کرده و بدین ترتیب از هزینه مراقبت های سلامت بکاهد. لذا مطالعه حاضر با هدف یافتن علل ارجاع به سطوح بالاتر در مناطق روستایی طراحی و اجرا شد.
روش کار: این مطالعه مقطعی بر روی ۴۵۸ نفر از بیماران روستایی ارجاع داده شده به سطح دو در مناطق روستایی شهرستان زاهدان انجام گرفت. از پرونده های بهداشت خانواده موجود در سامانه سیب جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS16 استفاده گردید. داده ها با استفاده از آمار توصیفی(درصد، فراوانی) و آزمونChi-square تحلیل شدند.
نتایج: بیشترین درصد ارجاع به سطح دوم ارائه خدمات (6/57%) مربوط به سال ۱۳۹۷ و کمترین درصد آن (۱/۴%) مربوط به سال ۱۳۹۵ می­باشد. از بین بیماران ارجاع داده شده نزدیک به ۵۰% آن­ها به دلیل نیاز به تخصص بالاتر ارجاع داده شده اند و به تبع آن بیشترین مقصد ارجاع، پزشکان متخصص(۲/۶۷%) می­باشند. از بین تمامی افراد ارجاع داده شده به سطح بالاتر تنها ۶/۲۳% دارای پسخوراند به سطح اول می­باشند.
نتیجه گیری: از عوامل مهم ارجاعات پزشک خانواده به سطوح بالاتر نیاز به تخصص بالاتر و اصرار بیمار می­باشد. همچنین ثبت پسخوراند به سطح اول ارائه خدمات مورد توجه قرار نگرفته استبا برقراری تعامل بین پزشک و سایر سطوح، آموزش پزشکان، تاکید بر اهمیت ارائه پسخوراند و آگاهی بخشی به بیماران تا حدود زیادی می­توان ارجاعات غیر مقتضی را کاهش دهد.
 

---

زمینه و هدف: توسعه روستا، در گرو توجه به موضوع سلامت و دسترسی به آن در میان روستائیان می‌باشد. هدف اصلی این پژوهش واکاوی درک و تجربه دسترسی به خدمات سلامت در میان روستاییان در بخش فلارد لردگان است.
روش کار: روش پژوهش کیفی است که با راهبرد نظریه زمینه­ای انجام شده است. داده­ها به روش مصاحبه‌ی نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری شد و با 20 نفر به اشباع رسید. دست‌نوشته داده‌ها به روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و در نهایت یک الگوی زمینه‌ای نیز ارائه شد.
نتایج: از مهمترین یافته­ ها از درک و تجربه روستائیان می­توان گفت افرادی که در روستا زندگی می­کنند همیشه در برخورد با زندگی شهری خود را مقایسه می­کنند و به امکانات و خدمات بیشتر و بهتر شهرها اشاره می­کنند و نوعی عدم دسترسی و نبود امکانات مساوی در اذهان متصور است. بر اساس یافته ­های پژوهش می­توان به سه مقوله اصلی؛ دسترسی و پوشش ناقص، احساس نابرابری، در حاشیه‌بودگی اشاره کرد، که مهمترین مشکلاتی است که ساکنین روستاهای بخش فلارد را تهدید می­کند. مقوله اصلی تحقیق حاضر تحت عنوان ادراک نابرابری از دسترسی است.
نتیجه ­گیری: توسعه روستاها در گرو توجه به موضوع سلامت و دسترسی به خدمات مرتبط با آن است. با وجود تلاش های باارزش‌ دولت‌ها در 4 دهه اخیر در رابطه با توسعه بهداشت روستاها موضوع دسترسی نیازمند توجه جدی است. سالمندی روستاییان، در کنار احساس محرومیت نسبی در دسترسی به خدمات سلامت مهمترین موضوعاتی است که سیاستگذارن سلامت بایستی توجه جدی به آن داشته باشند.