مقدمه: در بیماران سل ریوی اسمیر مثبت، ارزیابی باکتریولوژیک خلط از نظر باسیل اسیدفاست (AFB: Acid fast bacilli) اهمیت اساسی دارد. این ارزیابی توسط تهیه اسمیر مستقیم خلط و کشت خلط انجام می شود. اکثر مطالعات نشان داده اند که با درمان کلاسیک یعنی رژیم شش ماهه شامل چهار داروی ایزونیازید، ریفامپین، پیرازینامید و اتامبوتول در دو ماه اول درمان که در عین حال به فاز حمله ای درمان معروف است و سپس دو داروی ایزونیازید و ریفامپین بمدت 4 ماه دیگر که تحت عنوان فاز نگهدارنده خوانده می شود، حدود 85% بیماران در دو ماه اول اسمیر خلط آنها تغییر یافته (Sputum conversion) و کشت خلط آنها منفی می شود. باید به یاد داشت عواملی ممکن است در زمان تغییر اسمیر تاثیرگذار باشند. هدف از انجام این مطالعه عبارت بود از ارزیابی درصدی از بیماران که در مدت 4 ماه از شروع درمان تغییر اسمیر پیدا کرده اند و در عین حال بررسی عوامل تاثیرگذار احتمالی در زمان تغییر اسمیر.
مواد و روش ها: بدین منظور با انجام یک مطالعه Cross sectional بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت که در طی سال های 79-1378 در بیمارستان امام خمینی، مرکز بهداشت غرب و بیمارستان مسیح دانشوری تحت نظر بودند، بررسی و زمان منفی شدن اسمیر خلط و عوامل موثر بر آن را مورد مطالعه قرار دادیم.
یافته ها: این مطالعه نشان داد که از کل بیماران به تعداد 218 نفر، 74.6% بیماران تا پایان ماه دوم فاز حمله ای درمان، تغییر اسمیر پیدا کرده بودند. تا پایان ماه سوم میزان تغییر اسمیر به 83.9% و تا پایان ماه چهارم این میزان به 85.3% رسید. همچنین در مورد نقش عوامل زمینه ای بیماران مانند سن، جنس، ملیت، علائم بالینی، بیماری های زمینه ای، اعتیاد به مواد مخدر و سیگار و نمای رادیوگرافی، در زمان منفی شدن اسمیر این بررسی نشان داد که میزان تغییر اسمیر ارتباط زیاد با وضعیت گرافی ریه بیماران (مخصوصا تعداد کاویته ها) و میزان غلظت باسیل در ابتدای درمان دارد. نقش متغیرهای دیگر مانند سن، دیابت، مصرف سیگار، کاهش وزن شدید و ملیت چندان قطعی نیست و نیازمند بررسی های کامل دیگر مخصوصا بصورت پروسپکتیو است. متغیرهای دیگر نیز ارتباط خاصی را نشان ندادند و یا آنکه از تعداد کافی جهت ارزیابی آماری برخوردار نبودند.
نتیجه گیری و توصیه ها: با در نظر گرفتن کلیه نتایج بدست آمده و مقایسه آن با نتایج مطالعات دیگر، عوامل مستقل پیش بینی کننده پاسخ دهی این بیماران با وسعت درگیری و تخریب بافت ریوی و میزان غلظت باسیل در ابتدای درمان در واحد حجم خلط مرتبط است. در مورد نقش عوامل دیگر جای بحث وجود دارد و به نظر می رسد لازم است مطالعات وسیعتر با گروه کنترل مناسب انجام شود.
