مقدمه: تجویز داروهای اپیوئید درمان انتخابی برای تسکین دردهای مزمن ناشی از موارد پیشرفته سرطان می باشد. لازمه مصرف منطقی این داروها انتخاب دقیق بیماران، تجویز صحیح داروی اپیوئید، مراعات دوزاژ دارویی، توالی منظم مصرف، مراعات عوارض جانبی و تداخلات دارویی است. هدف از این مطالعه بررسی علل و وضعیت جاری تجویز و مصرف اپیوئیدها به بیماران پیشرفته سرطانی و ارائه راهکارهایی برای منطقی نمودن این فرایند بوده است.
مواد و روش ها: داده های دموگرافیک، مشخصات بیماری و شاخص های مصرف داروهای اپیوئید در 700 بیمار مبتلا به انواع سرطان پیشرفته دریافت کننده این داروها بطور گذشته نگر از بانک اطلاعات حوزه معاونت درمان و داروی دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفت. در 219 نفر از بیماران فوق در درمانگاه انستیتو کانسر بیمارستان امام خمینی مصاحبه حضوری با استفاده از پرسشنامه بعمل آمد. نتایج حاصله مورد تحلیل واقع شد.
نتایج: گروه مطالعه شامل 304 نفر زن (42%) و 396 نفر مرد (58%) در سنین 17 تا 80 ساله با میانگین 57.25 می باشد. در زنان سرطان های پستان، کولورکتال، ریه، معده و گرفتاری های استخوانی اولیه یا متاستاتیک بترتیب با 21%، 12%، 7%، 7% و 6% و در مردان سرطان های معده، ریه، کولورکتال، پروستات و گرفتاری های استخوانی اولیه و متاستاتیک بترتیب با 17%، 12%، 11%، 9% و 8% فراوانترین علل تجویز داروهای اپیوئیدی می باشند. بیماری سرطانی پیشرفته اولیه، متاستازهای استخوانی و عوارض درمان بترتیب با 52%، 32% و 7% رایجترین علل درد بیماران و تجویز اپیوئید در این بررسی بوده است. مورفین تزریقی، اپیوم خوراکی، متادون (تزریقی و خوراکی) فراوانترین اشکال دارویی مخدر تجویز شده به بیماران می باشد. مقدار تجویز دارو در شبانه روز در 43% بیماران 30-21 میلی گرم مرفین یا معادل آن، در 27% بیش از 30 میلی گرم، در 21 درصد 20-11 میلی گرم، در 9% بین 5 تا 10 میلی گرم و مدت تجویز دارو در زمان مطالعه بطور متوسط 13.8 ماه بوده است.
بحث و نتیجه گیری: تجویز و مصرف اپیوئیدها به بیماران سرطانی نارسا می باشد و از الگوی منظمی برخوردار نیست. بمنظور بهینه سازی کنترل درد بیماران سرطانی اقدامات آموزشی و ترویجی بیشتری لازم است. به این منظور درمان گام به گام پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت، بعنوان مناسبترین دستورالعمل استاندارد درمانی برای دردهای بیماران سرطانی راهنمای خوبی می باشد.
