مجله دانشکده پزشکی

از آنجا که شروع روند تصلب شرائین از کودکی می باشد، پیشگیری از بروز این عارضه از اوایل زندگی اهمیت زیادی دارد. از مهمترین عوامل خطر بروز تصلب شرائین، افزایش چربی خون، افزایش فشار خون، چاقی و دیابت هستند. در جوامع غربی در این زمینه مطالعات متعددی در کودکان صورت گرفته ولی متاسفانه در کشور ما تاکنون توجه کافی به این مسئله مبذول نشده است. از طرف دیگر احتمال بروز زودرس تصلب شرائین و عوارض ناشی از آن در خانواده هایی که یکی از افراد در سنین کمتر از 55 سالگی دچار یکی از تظاهرات تصلب شرائین شده باشد (از قبیل سکته قلبی، درد قفسه صدری (آنژین پکتوریس)، حوادث عروقی مغز، بیماریهای عروقی محیطی و ...) بیشتر است. به این منظور یک طرح مورد-شاهد در مرکز تحقیقات قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به منظور بررسی شیوع عوامل خطرساز عروق کرونر در خانواده های در معرض خطر تصلب شرائین زودرس و مقایسه آن با افراد معمولی جامعه انجام شد. واحد مورد مطالعه، فرزندان 14-2 ساله افرادی بود که در سال 1371 دچار سکته قلبی زودرس شده در یکی از بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بستری شده بودند. تعداد افراد مبتلا 116 نفر بود که 84 نفر آنها ساکن اصفهان بودند و مجموعا 120 کودک 14-2 ساله داشتند. گروه شاهد به تعداد دو برابر از فرزندان همسایگان گروه مورد طوری انتخاب شد که از نظر سن والدین و فرزندان و وضعیت اقتصادی-اجتماعی شرایط تقریبا یکسانی داشته باشند. نتایج بدست آمده نشانگر برتری شیوع عوامل خطر در گروه مورد بود، به طوری که هم میانگین کلسترول و تری گلیسرید و هم شیوع هیپرکلسترولمی و هیپرتری گلیسریدمی با تفاوت معنی داری بیشتر از گروه شاهد بود که تاییدی است بر اهمیت توجه به کودکان خانواده های در معرض خطر بالا از نظر پیشگیری از بروز تصلب شرائین و عوارض ناشی از آن. از طرف دیگر، در کودکان گروه شاهد که در واقع نمونه ای از کودکان سالم جامعه بودند، سطح چربی های خون به میزان قابل توجهی بالاتر از سطح استاندارد بود و همین انگیزه ای برای اجرای چند طرح تحقیقاتی دیگر در زمینه وضعیت چربی خون کودکان در سطح شهر اصفهان گردید.

مقدمه: چاقی یک عامل خطرساز مهم برای تصلب شرائین، مقاومت به انسولین، دیابت، پرفشاری خون، برخی سرطان ها و بیماری های کیسه صفرا می باشد. نزدیک به 80% نوجوانان چاق در سنین بزرگسالی نیز دچار چاقی خواهند بود. بنا به اهمیت موضوع، بررسی فراوانی اضافه وزن و چاقی در بین دانش آموزان راهنمایی و دبیرستان و ارتباط آن با عوامل تغییرپذیر محیطی در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش ها: افراد مورد بررسی، 1000 دختر و 1000 پسر 11 تا 18 ساله انتخاب شده توسط نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای، والدین آنها (2000 نفر) و مسئولین و دبیران مدارس (500 نفر) در مناطق شهری و روستایی دو استان اصفهان و مرکزی بودند. یافته ها توسط نرم افزار SPSS v10/win تجزیه و تحلیل شده اند.

یافته ها: براساس صدک های شاخص توده بدنی (BMI)، فراوانی اضافه وزن (صدک 85?BMI و صدک BMI<95) و چاقی (BMI?95) در دختران بطور معنی داری بیش از پسران و بترتیب 1.1±10.67% و 0.1±2.9% و در برابر 0.9±7.37 و 0.1±1.87 بود (P<0.05). میانگین BMI بطور معنی داری در نواحی شهری (5.2±25.38) بیش از نواحی روستایی (7.1±23.25) بود (P<0.05). مادران دانش آموزان با BMI بیش از صدک 85 سطح پایین تری از تحصیلات نسبت به سایر مادران داشتند، سال های تحصیل مادران بترتیب 2.1±9.2 در برابر 2.4±11.5% بود (P<0.05). میانگین کل انرژی مصرفی بین افراد دارای اضافه وزن یا چاقی و افراد دارای وزن طبیعی متفاوت نبود (kcal 90±1825 در برابر kcal 85±1815 و P>0.05) ولی درصد انرژی کسب شده از مواد نشاسته ای بطور معنی داری در گروه اول بیش از گروه دیگر بود (69.4% در برابر 63.2% و P<0.05). در دانش آموزان دارای اضافه وزن یا چاقی فعالیت های ورزش منظم خارج از مدرسه بطور معنی داری کمتر از سایرین و زمان صرف شده برای تماشای تلویزیون بطور معنی داری بیش از سایر دانش آموزان بود (20±300 در برابر 30±240 دقیقه در روز، P<0.05). ارتباط خطی بین دفعات مصرف برنج، نان، ماکارونی، غذاهای آماده و میان وعده های چرب و شور با BMI نشان داده شد (P<0.05 و ?=0.05-0.06)، همبستگی معنی داری بین صدک های BMI و تری گلیسرید، لیپوپروتئین کلسترول با چگالی بالا و فشار خون سیستولیک بدست آمده و ضریب همبستگی پیرسون بترتیب 0.38، 0.32- و 0.47 بود.

نتیجه گیری و توصیه ها: اجرای مداخلات در جهت اصلاح شیوه زندگی جهت جلوگیری و کنترل اضافه وزن از دوران کودکی حتی در کشورهای در حال توسعه حایز اهمیت می باشد. برای موفق بودن در این امر، تاثیرات اجتماعی فرهنگی و اقتصادی باید در نظر گرفته شود.