مجله دانشکده پزشکی

زمینه و هدف :زلزله بم در دی ماه سال 1382 به‌وقوع پیوست و تعداد بی‌شماری کشته و زخمی بر‌جای گذاشت. مصرف تریاک در مردان بزرگسال بم رایج بوده ‌است. هدف از این مطالعه، تعیین تغییرات میزان مصرف مواد اپیوئیدی (افیونی) در ماه هشتم پس از زلزله نسبت به ماه قبل از زلزله و عوامل مؤثر بر آن در بازماندگان زلزله بم می‌باشد.
روش بررسی: با استفاده از روش نمونه‌گیری صحرایی، به‌طور تصادفی، 779 نفر از میان جمعیت بازماندگان زلزله بم با حداقل سن 15 سال انتخاب شدند. برای بررسی عامل خطر و ارتباط آن با افزایش مصرف مواد از آنالیز یک و چند متغیره (رگرسیون لجستیک) استفاده شد.
یافته‌ها: افزایش مصرف مواد اپیوئیدی در 3/18 درصد از مردان و 3/2 درصد از زنان گزارش شد. نسبت شانس (OR) افزایش مصرف مواد اپیوئیدی در مردان 4/9 برابر زنان (0/18- 9/4= CI 95%) بود. در مردان، افزایش مصرف مواد اپیوئیدی پس از زلزله با سابقه مصرف این مواد در طول یک ماه قبل از زلزله (1/13- 4/2= CI 95%، 6/5= OR)، سن ( OR در گروه سنی 30 تا 44 ساله 7/4 برابر افراد زیر 30 سال، با فاصله اطمینان 95% برابر با 8/1 تا 1/12، ابتلا به PTSD (2/9- 5/1= CI 95%، 7/3= OR) و در زنان تنها با سابقه مصرف این مواد در طول یک ماه قبل از زلزله (0/154- 5/12= CI 95%، 8/43= OR) ارتباط داشت.
نتیجه‌گیری: این یافته‌ها حاکی از آن است که به‌ویژه در مناطق و گروه‌هایی که مصرف مواد رواج بیشتری دارد، احتمال افزایش مصرف مواد پس از حوادث و بلایا وجود دارد و پیش‌بینی مداخلات پیشگیرانه به‌ویژه برای گروه‌های در معرض خطر ضرورت دارد.

مواد مخدر و الکل به عنوان دو عامل زمینه ای مهم در تقریباً تمام انواع تروما شناخته شده‌اند. در این تحقیق، فراوانی سوء مصرف مواد مخدر در بیماران ترومایی طبق گزارش شخصی آنها و آزمون غربالگری ادراری مورد مطالعه قرار گرفت.
روش بررسی: در این مطالعه مقطعی، تمام بیماران ترومایی مراجعه کننده به بیمارستان سینا طی سه ماهه اول سال 1379 مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات مربوط به این افراد در پرسشنامه‌ای که شامل اطلاعات دموگرافیک بیماران، نوع تروما، وضعیت مصرف کنونی سیگار و الکل و مواد مخدر ( طبق گفته خود فرد) و نتیجه آزمون ادراری مرفین بود، ثبت شد و توسط نرم افزار آماری 5/11SPSS تحلیل شد.
یافته‌ها: از 358 بیمار مورد مطالعه ،7/94% مذکر بودند. میانگین سنی افراد، 4/28 سال بود. آزمون مرفین چک در 1/27 درصد از کل افراد مثبت گزارش شد. 4/42درصد کسانی که دچار آسیبهای نافذ بودند در مقابل 3/22درصد کسانی که آسیبهای بلانت داشتند نتیجه مثبتی در آزمون مرفین داشتند(001/0 < P). همچنین درصد مثبت بودن تست مرفین در سیگاریها (4/54%) بطور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از غیر سیگاریها (4/10%) بود (001/0 < P). مرفین چک در 4/36 درصد موارد ترومای مرتبط با خشونت در مقابل5/24 درصد تروماهای اتفاقی مثبت بود (038/0= P).
نتیجه‌گیری: در این مطالعه شواهد سوء مصرف مواد مخدر در بیش از 27 درصد از بیماران ترومایی مورد مطالعه مشاهده شد. همچنین درصد مثبت شدن آزمون مرفین چک در موارد تروماهای مرتبط با خشونت به طور معنی داری بیش از سایر موارد تروما بود. بنابراین غربالگری مصرف مواد مخدر در بیماران ترومایی بالاخص ترومای عمدی ضروری به نظر می‌رسد.