مجله دانشکده پزشکی

---

زمینه و هدف: شایع‌ترین علت ترومبوز ورید طحالی (SVT)، التهاب دور عروق طحالی به دنبال پانکراتیت مزمن می‌باشد. گرچه ترومبوز ورید طحالی در بیش از 45% بیماران مبتلا به پانکراتیت مزمن گزارش شده است، ترومبوز ورید طحالی همچنین در بیماران پانکراتیت حاد و آدنوکارسینوم پانکراس نیز دیده می‌شود. این ضایعه باعث افزایش موضعی فشار سیستم وریدی پورت می‌شود که به عنوان افزایش فشار پورت sinistral نیز نامیده می‌شود. اکثر بیماران مبتلا به ترومبوز ورید طحالی و به‌دنبال آن افزایش فشار پورت sinistral، بر خلاف بیماران با فشار بالای پورت ژنرالیزه، بدون علامت بوده و فعالیت کبدی طبیعی دارند. در این بیماران خونریزی گوارشی ثانویه به واریس‌های مری یا معدی امکان‌پذیر است. تست تشخیصی انتخابی ارزیابی احتمال ترومبوز ورید طحالی، آنژیوگرافی تاخیری سلیاک می‌باشد. اسپلنکتومی با قطع جریان خون کولترال‌ها درمان انتخابی در بیماران با خونریزی شدید گوارشی می‌باشد.
معرفی بیمار:‌ در این مقاله مرد 23 ساله با ترومبوز ورید طحالی و خونریزی گوارشی معرفی شده و بررسی متون شامل علل و روش‌های تشخیصی و درمان آن ارائه می‌شود.

---

زمینه: ترومبوز عروق مغزی به‌ندرت بعد از سزارین اتفاق می‌افتد ولی می‌تواند با مرگ مادر همراه باشد. مهم‌ترین دلایل این پدیده هیپرکواگولاسیون در پره‌اکلامپسی، سندرم آنتی‌فسفولیپید آنتی‌بادی، ترومبوفیلیا و سپسیس می‌باشند.
معرفی‌بیمار: خانم 31 ساله، در 37 هفته حاملگی متعاقب پارگی کیسه آب، به دلیل پره‌اکلامپسی و نمایش بریچ با بی‌حسی اسپاینال سزارین شد. دو روز بعد از سزارین دچار سردرد و استفراغ، پارستزی سمت چپ و تاری دید شد. با MRI ترومبوز سینوس ساژیتال تشخیص داده شد. درمان با هپارین انجام گرفت.
نتیجه‌گیری: ترومبوفیلیا، فشارخون حاملگی و سزارین از ریسک فاکتورهای ترومبوز محسوب می‌گردند و لازم است آنتی‌کواگولان پروفیلاکسی تجویز گردد. هپارین تفکیک نشده و انوکساپارین داروهای موثر جهت پروفیلاکسی ترومبوآمبولی می‌باشند. پیشگیری از ترومبوز عروقی یک راه‌کار حیاتی و موثر در کاهش مرگ و میر در حاملگی و دوره بعد از زایمان می‌باشد. توجه به ترومبوز سینوس‌های وریدی مغزی در موارد مشابه توصیه شود.

---

زمینه و هدف: Platelet receptor glycoprotein Ibα (GPIbα) از کمپلکس رسپتوری GPIb-IX-V وPlatelet glycoprotein VI (GPVI) از جمله مهمترین گیرنده‌های پلاکتی هستند که در فرایند تشکیل لخته دخیل می‌باشند. GPIbα در شروع فرایند تشکیل لخته در شرایط جریان خون سرخرگی نقشی اساسی دارد در حالی‌که GPVI فارغ از میزان شدت جریان خون عروقی، در چسبندگی پایدار پلاکت‌ها دخالت می‌نماید. از آنجایی‌که افزایش زمان نگهداری تاثیرات سویی بر عمکرد پلاکت‌ها دارد مطالعه الگوی بیان این گیرنده‌ها در طول نگهداری فراورده‌های پلاکتی از نظر کیفی واجد اهمیت می‌باشد.

روش بررسی: این یک مطالعه تجربی است که در سال 1393 بر روی فراورده‌های پلاکتی حاصل از Platelet-rich plasma (PRP) تولیدی سازمان انتقال خون ایران انجام پذیرفته است. در این راستا پنج کیسه کنسانتره پلاکتی به‌مدت پنج روز نگهداری شدند و سطوح بیان GPIbα و GPVI در آن‌ها برحسب مقادیر میانگین شدت فلورسانس با فلوسایتومتری سنجیده شد.

یافته‌ها: میزان بیان GPIbα در روز اول (9/5±86 Mean fluorescence intensity, MFI=) بود که در روز سوم به (9/6±69 MFI=) کاهش (016/0P=) و در روز پنجم نیز به (7/7±61 MFI=) کاهش یافت (0094/0P=). بیان گیرنده GPVI نیز بر اساس MFI در روزهای یک، سه و پنج به‌ترتیب 3/3±6/20، 5/2±24 و 9/4±14 بود که در روز پنجم نسبت به روز سوم با تفاوت معناداری کاهش یافت (0213/0P=).

نتیجه‌گیری: با توجه به کاهش معنادار سطوح بیان GPIbα و GPVI در طول نگهداری پلاکت‌ها، به‌نظر می‌رسد که استفاده از فراورده‌های کهنه‌تر پلاکتی، اثرات سویی را در عملکردهای چسبندگی و در نتیجه کارآیی پلاکت‌ها جهت مصارف بالینی به‌جای گذارد.

---

زمینه و هدف: شواهد بارزی از فعالیت ناخواسته پلاکت‌ها در طی نگهداری وجود دارد که می‌تواند منجر به افزایش بیان و ریزش رسپتورهای عملکردی آن‌ها از جمله GPIbα و در نهایت آسیب‌های دوران نگهداری پلاکت‌ها گردد. هدف از این مطالعه بررسی الگوی بیان و ریزش رسپتور GPIbα در حین نگهداری فرآورده پلاکتی کنسانتره می‌باشد.

روش بررسی: مطالعه حاضر به صورت تجربی از شهریور ماه سال 1393 تا ابتدای سال 1394 با بررسی فرآورده‌های پلاکتی حاصل از Platelet-rich plasma (PRP) در سازمان انتقال خون ایران انجام پذیرفته است. سطوح بیان GPIbα در کنسانتره پلاکتی حاصل از PRP با تکنیک فلوسایتومتری و میزان ریزش این مولکول متعاقب اولتراسانتریفوژ با استفاده از تکنیک وسترن بلات در روزهای یک، سه و پنج پس از ذخیره سازی سنجیده و مقایسه شد.

یافته‌ها: میزان بیان GPIbα در روز اول نگهداری (9/5±86 Mean fluorescence intensity, MFI=) بود که تا روز پنجم به شکل معناداری کاهش یافت (0094/0P=) و به سطح بیان (7/7±61 MFI=) رسید. همچنین مقادیر به‌دست آمده از GPIbα محلول (گلیکوکالیسین) در روز اول (3/0+31/0)، سوم (6/0+06/1) و پنجم (4/0+5/1)، حاکی از افزایش معنادار ریزش این رسپتور با (0098/0P=) در روز اول نسبت به روز پنجم می‌باشد.

نتیجه‌گیری: با توجه به میزان کاهش معنادار سطوح رسپتور عملکردی GPIbα پلاکت‌ها در طول نگهداری، به نظر می‌رسد که نگهداری فرآورده‌های پلاکتی به‌خصوص تا روز پنجم کارایی آنها را جهت مصارف بالینی کاهش دهد ضمن اینکه تزریق فراورده‌ای با مقادیر بالای GPIbα محلول نیز ممکن است منجر به عوارض پیش التهابی و اختلال چسبندگی گردد.

---

بروز مرگ‌ومیر بالای آمبولی ریه باید همواره مدنظر پزشکان باشد تا بتوانند روش‌های مناسب پیشگیری و درمان را اتخاذ کنند. ترومبوآمبولی ریه قابل پیشگیری‌ترین علت مرگ در بیمارستان است، اما به محض بروز، تشخیص آن دشوار، درمان آن پرهزینه و حتی علیرغم درمان، گاهی کشنده است. ترومبوآمبولی ریه اغلب به‌صورت تنگی نفس و تاکی‌کاردی ناگهانی بروز می‌کند ولی ممکن است به شکل درد قفسه سینه، سنکوپ و نارسایی قلب حاد خودش را نشان دهد. نقش اکوکاردیوگرافی در تشخیص اولیه ترومبوآمبولی ریوی چالش‌برانگیز است ولی کاربرد آن در تعیین پروگنوز و یا انتخاب نحوه درمان بسیار زیاد و پراهمیت است. بیماران براساس شدت نارسایی بطن راست، بالابودن بیومارکرها و وضعیت همودینامیک تقسیم بندی می‌شوند. اگر فشارخون بیمار پایین باشد و نارسایی بطن راست هم داشته باشد درمان ترومبولیتیک‌تراپی ممکن است در نظر گرفته شود. ترومبوآمبولی ریه شایعترین بیماری قلبی-عروقی پس از سکته قلبی و سکته مغزی می‌باشد. اگرچه گایدلاین‌های زیادی از جهت آموزش نحوه پیشگیری بیماران بستری در بخش جراحی و یا داخلی وجود دارد، ولی همچنان پایبندی به این گایدلاین‌ها به‌دلایلی ضعیف است، عدم طبقه‌بندی بیماران براساس نیاز به پیشگیری، ناکافی بودن میزان دوز پروفیلاکسی داروها و ترس از احتمال خونریزی با آنتی‌کواگولان‌هایی که برای پیشگیری استفاده می‌شوند، از جمله این دلایل هستند. برطبق مطالعات فعلی داروهای ضدانعقاد خوراکی جدید در دوزهای ثابت و بدون نیاز به کنترل آزمایشگاهی برای ترومبوآمبولی ریوی تجویز می‌شوند و نسبت به وارفارین حداقل اثرات متقابل دارو-دارو یا دارو-مواد غذایی را دارند.

---

زمینه و هدف: ترومبوز وریدهای ‌عمقی یکی از شایعترین مشکلاتی است که در بخش‌ مراقبت‌های‌ ویژه می‌تواند وضعیت ‌عمومی بیمار را پیچیده‌تر نماید. این مطالعه با هدف بررسی عوامل‌ پیشگویی‌کننده ترومبوز وریدهای‌عمقی در بیماران ‌بستری در بخش‌ مراقبت‌های‌ ویژه بیمارستان ‌امین ‌اصفهان صورت ‌گرفت.
روش بررسی: مطالعه‌ گذشته‌نگر‌ حاضر، 2000 پرونده تمامی بیماران بستری در بخش ‌مراقبت‌های‌ ویژه را طی فروردین 1394 تا اسفند 1396 بررسی‌نمود. از این میان 20 بیمار مبتلا به ترومبوز وریدهای ‌عمقی بودند. 40 پرونده از بیماران این جامعه که ترومبوز وریدهای‌عمقی نداشتند نیز به تصادف انتخاب‌شدند. سن، جنس، معیار ولز، نمره ‌آپاچی، وضعیت‌ تغذیه، پارامترهای‌کلینیکی، علت‌ بستری، مدت‌ بستری، بیماری‌ ایجاد‌ شده در بخش مراقبت‌های ویژه و درمان صورت گرفته استخراج‌شد و در بین دو گروه مورد و کنترل مورد مقایسه قرار گرفت.
یافته‌ها: سن بیماران ‌مبتلا به‌طور معناداری بیش از گروه‌ کنترل بود (008/0P=). افزایش در نمره معیار ولز و مدت ‌بستری، داشتن بیماری‌های داخلی و ‌پنومونی ‌ایجاد‌شده در بخش‌مراقبت‌های‌ ویژه به‌ترتیب شانس ‌بروز ترومبوز را 75/18، 92/1 و 75/2 و 28/2 برابر بالاتر می برد. افزایش سطح ‌پتاسیم و استفاده از بانداژ به‌همراه هپارین به‌ترتیب شانس ‌بروز ترومبوز را 31/2 و 55/2 برابر کاهش‌داده‌اند (05/0P<).
نتیجه‌گیری: در بخش مراقبت های ویژه جنرال، بروز ترومبوز وریدهای عمقی، در بیماران داخلی بیشتر بود. پنومونی بیشترین بیماری ایجاد شده همراه با ترومبوز وریدهای عمقی و ریسک ابتلا به ترومبوز وریدهای عمقی در بیمار آنمیک بالاتر بود. بیمارانی که از نظر سطح سرمی پتاسیم در حد فوقانی نرمال مرجع قرار داشتند کمتر دچار ترومبوز وریدهای عمقی شدند. به نظر می رسد پتاسیم در محدوده بالایی نرمال مرجع می تواند نقش محافظت‌کننده در برابر ترومبوز وریدهای عمقی داشته باشد. مطالعات بیشتر با حجم ‌نمونه بزرگ‌تر پیشنهاد می‌شود.

---

زمینه و هدف: تومورهای Ewing's Sarcoma/Primitive neuroectodermal tumor (PNET) گروهی از تومورها با منشاء ستیغ عصبی هستند که در بافت‌های نرم یا استخوانی ایجاد می‌شوند. سارکوم یوئینگ کلیه بسیار نادر است و بروز تومور ترومبوز آن نیز بسیار نادر است.
معرفی بیمار: بیمار پسر 14 ساله‌‌ای است که به‌طور همزمان دچار توده در مهره‌ها و کلیه راست با تشخیص پاتولوژی Ewing's sarcoma شده است. در MRI شکمی و Venography MR تومور ترومبوز IVC به طول cm 10 مشاهده می‌شود. در بهمن 1398 بیمار توسط تیم اروانکولوژی و جراحی قلب بیمارستان امام‌خمینی تهران بدون انجام توراکوتومی جراحی می‌شود و تومور ترومبوز خارج و نفرکتومی می‌شود. سه روز بعد بیمار با حال عمومی خوب و ارجاع کمورادیوتراپی ترخیص می‌شود.
نتیجه‌گیری: این بیمار نشان داد که تشخیص و درمان به موقع بیماران مبتلا به سارکوم یوئینگ علیرغم پیشرفته بودن وضعیت بیماری به‌همراه درمان‌های ادجوانت می‌تواند در بقای بیماران موثر باشد.

---

زمینه و هدف: روش دسترسی معمول شریان رادیال به‌عنوان یکی از تکنیک‌های اصلی دسترسی در آنژیوگرافی در نظر گرفته می‌شود. رگ‌گیری شریان رادیال از سطح پشتی دست در ناحیه انفیه‌دان به‌عنوان یک راه حل مناسب برای غلبه بر برخی معایب روش استاندارد شریان رادیال معرفی شده است. از آنجایی که مطالعات در زمینه مقایسه این دو روش محدود می‌باشند از این‌رو این مطالعه با هدف مقایسه بررسی عوارض در دو روش مذکور انجام گرفت.
روش بررسی: این مطالعه بر روی 100 نفر از بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان امام اهواز از مهر تا اسفند 1399 اجرا شد. 50 نفر از بیماران تحت آنژیوگرافی با دسترسی معمول شریان رادیال و 50 نفر از بیماران با روش دسترسی انفیه‌دان،آنژیوگرافی شدند. تمام افراد مورد بررسی در دو گروه، 24 ساعت پس از آنژیوگرافی تحت سونوگرافی شریان رادیال قرار گرفتند. همچنین عوارض آنژیوگرافی شامل انسداد شریان رادیال (ترومبوز)، درد، هماتوم و بی‌حسی ثبت شدند.
یافته‌ها: در مطالعه حاضر میانگین سنی در دو گروه مشابه و در حدود 60-50 سال بود. توزیع زنان و مردان، دیابت، فشارخون، وزن و قد در این مطالعه در هر دو گروه همگن بود. تنها یک نفر (2%) از افراد مورد مطالعه در گروه انفیه‌دان تشریحی دچار عارضه ترومبوز، هماتوم و تورم شدند که این متغیرها در گروه رادیال در تعداد افراد بیشتری رخ داده بود که از نظر آماری تفاوت معناداری از نظر بروز عوارض ترومبوز و درد در دو گروه وجود دارد.
نتیجه‌گیری: آنژیوگرافی از انفیه‌دان تشریحی درمقایسه با روش رادیال معمول عوارض کمتری داشته و از طرفی منجر به راحتی بیشتر بیماران نیز می‌شود، از این‌رو می‌تواند به‌عنوان یک روش امن و مناسب جهت آنژیوگرافی به‌کار برده شود.

---

ترومبوز بطن چپ (Left ventricle thrombosis, LVT) یک عارضه بسیار جدی و تهدیدکننده حیات است که معمولا به‌دنبال سکته حاد قلبی همراه با بالارفتن قطعه ST (STEMI) که منجر به اختلال حرکت دیواره‌ای قابل‌توجه (RWMA) می‌شود، رخ می‌دهد. تشخیص، درمان و مدیریت آن چالش‌‌برانگیز بوده و بستگی به موارد مختلفی از جمله نوع ترومبوز، زمان انجام آنژیوپلاستی پرکوتانئوس کرونر (PCI) و بیماری زمینه‌ای دارد. روش تشخیصی ارجح آن تصویربرداری تشدید مغناطیسی قلبی عروقی (CMR) می‌باشد اما به‌صورت روتین اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک (TTE) مورد استفاده قرار می‌گیرد. شایان ذکر است که در صورت محرز نبودن تشخیص ترومبوز بطن چپ با اکو‌کاردیوگرافی معمول، از ماده‌ی حاجب برای ایجاد دقت (Resolution) بیشتر استفاده می‌شود. دو عارضه جدی ترومبوز بطن چپ سکته مغزی و آمبولی سیستمیک شریانی (SE) می‌باشد. در حال حاضر برای درمان ترومبوز بطن چپ از ترکیب آنتاگونیست ویتامین K (وارفارین) درکنار هپارین استفاده می‌شود. استفاده از آنتی‌کواگولانت‌های خوراکی با اثر مستقیم (DOAC) با اینکه نتایج بسیار خوبی به ارمغان آورده ولی به‌دلیل نبود کارآزمایی بالینی (Clinical Trial) وسیع برای ارزیابی آن، استفاده روتین از این دارو بحث‌برانگیز است و تنها در صورت عدم تحمل یا کنتراندیکاسیون‌های وارفارین، می‌توان از آنتی‌کواگولانت‌های خوراکی با اثر مستقیم، به‌عنوان جایگزین استفاده نمود. هدف این مطالعه مروری (Narrative review)، بررسی آخرین منابع در زمینه اداره ترومبوزهای بطن چپ و اتخاذ بهترین رویکرد برای این بیماران می‌باشد.