زمینه و هدف: گیاه گل گندم (Centaurea cyanus) یکی از گیاهان بومی ایران است که از نظر طب سنتی دارای اهمیت است. هدف از این پژوهش، بررسی ترکیبات شیمیایی موجود در عصاره گیاه گل گندم، اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضدباکتریایی، ضدسرطانی و آنالیز بیان ژن‌های آپوپتوزی است.
روش بررسی: در این مطالعه تجربی که از خرداد تا دی 1395 در دانشگاه آزاد آسلامی واحد ورامین انجام گرفت، ابتدا ترکیبات شیمایی عصاره گیاه گل گندم توسط روش گاز کروماتوگرافی متصل به طیف نگار جرمی مورد بررسی قرار گرفت. عصاره جهت بررسی اثرات ضدباکتریایی روی باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوکوس پایوژنز، سودوموناس آئروژینوزا و کلبسیلا پنومونیه با روش کمترین غلظت مهارکنندگی مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین اثرات آنتی‌اکسیدانی آن با روش احیای رادیکال آزاد و اثرات ضدسرطانی آن با روش رنگ‌سنجی بررسی شد. در نهایت میزان بیان ژن‌های آپوپتوز Bax و Bcl2 با روش Real-time PCR مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها: آنالیز ترکیبات شیمیایی عصاره تعداد 19 ترکیب را نشان داد که بیشترین آن مربوط به n- هگزادکانوییک اسید و لینولییک اسید بودند. عصاره بیشترین تاثیر را روی باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس و سودوموناس آئروژینوزا داشت. همچنین، که عصاره مورد مطالعه دارای اثر آنتی‌اکسیدانی 50% برابر با mg/ml07/0±109/0 بود. علاوه بر آن، عصاره دارای سمیت سلولی 50% معادل با 45/0±04/26 بود. نتایج Real-time PCR افزایش بیان ژن Bax 54/0±63/2 (05/0P<) وکاهش بیان Bcl2 به‌میزان 72/0±38/0 (05/0P<) شد.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به‌نظر می‌رسد که عصاره گل گندم دارای اثرات چشمگیر ضدمیکروبی و ضدسرطانی می‌باشد و بنابراین می‌تواند به‌عنوان یکی از گیاهان بومی کشورمان پتانسیل استفاده در صنایع دارویی را داشته باشد.
