فصلنامه

زمینه و هدف‌: گرد­­­­­ و­­­­­­غبار خیابان یکی از مهم­ترین شاخص­های منعکس­کننده­ وضعیت آلودگی در محیط زیست شهری ­است. اکثر مطالعات، مربوط به آلودگی فلزات سنگین در شهرهای بزرگ بوده، در حالی‌که به شهرهای کوچک کمتر توجه شده است. شهر مسجد سلیمان اولین شهر نفت­خیز ایران و در شمال شرق استان خوزستان واقع شده­ است. این شهر دارای آلودگی­های زمین­زاد (چشمه‌های نفتی و گاز)، فعالیت‌های نفتی، احتراق نفت و گاز، صنایع و ترافیک بوده، به همین دلیل ارزیابی زیست محیطی در این شهر حائز اهمیت است.

روش بررسی‌: به منظور پایش و مدیریت آلودگی­های موجود، طی شرایط آب و هوایی خشک (تیر ماه 1392)، یازده نمونه از گرد­­و­غبار خیابان از ایستگاه­های مختلف در سطح شهر و یک نمونه به عنوان نمونه شاهد­ جمع آوری و آماده‌سازی گردید و سپس توسط دستگاه ICP-OES آنالیز شدند.

یافته ­ها‌: منابع احتمالی فلزات آلاینده مورد بررسی توسط آنالیزهای چند ­متغیره مانند تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) و  آنالیز خوشه‌ای (CA) شناخته شده­اند. علاوه بر این فاکتورهایی نظیر شاخص زمین­ انباشت (Igeo)، شاخص آلودگی (PI)، شاخص آلودگی یکنواخت (IPI) و فاکتور غنی­شدگی (EF) جهت تعیین درجه آلودگی فلزات سنگین در گرد و غبار خیابان در شهر مسجد­ سلیمان ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تحلیل مؤلفه اصلی و آنالیز خوشه‌ای نشان می­دهد که منطقه عمدتا تحت تأثیر آلودگی­های نفتی، ترافیک و فعالیت­های صنعتی قرار ­­­دارد. شاخص آلودگی بیانگر سطح بالای از آلودگی برخی نمونه­ها به Pb، Cd‌، Cu و  Zn و سطح متوسط آلودگی سایر نمونه­ها به Ni، As و V است. شاخص زمین ­انباشت بیانگر آلودگی متوسط تا شدیدا برخی نمونه­ها به Pb، Cd، Cu و Zn و برای سایر نمونه­ها عدم آلودگی تا آلودگی متوسط به Ni، As و V است.

نتیجه ­گیری: نتایج نشان ­داد که غلظت فلزات سنگین در نمونه‌های گردوغبار نسبت به نمونه شاهد بالاتر بوده ­است. بدین ترتیب طبقه­ بندی میزان آلودگی در گردوغبار خیابان در شهر مسجدسلیمان به ترتیب زیر ­است: PI≈IPI>EF>Igeo ­­